Mar Sab – Manastir Svetog Save Osvećenog u pustinji kod Mrtvog mora

 

MAR SABA – TVRDJAVA VERE

Veliki hrišćanski svetitelj Sveti Sava Osvećeni je utemeljio pustinjski manastir Mar Saba. Manastir Svetog Save Osvećenog je posetio srpski Sveti Sava i dobio na poklon dve čudotvorne ikone. 18 decembra po novom kalendaru se slavi Sveti Sava Osvećeni

 

Manastir Svetog Save Osvećenog (Mar Saba) je osnovao Sveti Sava Osvećeni 483. godine i još tada je nazvan Velika lavra. Pravoslavni manastir Svetog Save Osvećenog najznačajniji je manastir judejske pustinje. Nalazi se u srcu pustinje izmeću Vitlejema i Mrtvog mora. Podignut je na strmoj zapadnoj strani Kedronske doline.

Istorija manastira Svetog Save Osvećenog

Lavra Svetoga Save Osvećenoga je jedan od najstarijih i najznačajnijih manastira pravoslavne crkve. Njegova istorija je duga preko 1.500 godina.

Sveti Sava Osvećeni je postao monah u osmoj godini života u svojoj otadžbini Kapadokiji u Maloj Aziji. U uzrastu od osamnaest godina dolazi u Svetu zemlju, gde postaje poslušnik svetog Jevtimija Velikog. Godine 478, on dolazi na mesto današnje Lavre po jednom otkrovenju angela Gospodnjeg i tu počinje organizovanje monaškog života.

Pošto prva mala crkva, nazvana Teoktistos (od Boga sačinjen), koja je bila posvećena Svetom Nikolaju, nije bila dovoljna za potrebe bratstva, Sveti Sava podiže veliku crkvu, današnji katolikon manastira, posvećen Blagovestima Presvete Bogorodice. Ovaj saborni hram Lavre je osvećen 502. godine. Velike svetinje su i isposnica velikog branitelja i učitelja pravoslavlja svetog Jovana Damaskina, isposnica Svetog Save, visoka kula-pirg iz vremena cara Justinijana

Sveti Sava Osvećeni je po svojoj svetosti postao poznat u čitavom svetu. Umro je 532. godine. Unutar crkve je postavljen stakleni kivot sa netruležnim moštima Svetog Save Osvećenog (438 – 532. godine), koje su uspešno vraćene, nakon mnogo vekova, 1965. godine.

Manastir je četrnaest puta u svojoj istoriji doživeo razne neprijateljske napade.

Monaški život i Savaiti

Sveti Sava Osvećeni je ustanovio uzvišeni monaški podvig, koji je on nasledio od Svetog Jevtimija Velikog, a tako je živeo i Sveti Stefan Čudotvorac Monaški život u manastiru Svetog Save je veoma strog. Manastir živi po vizantijskom vremenu, što znači da dvanaest sati dana uvek se poklapa sa zalaskom sunca. Bogosluženja počinju sat ili dva posle ponoći, traju šest do sedam sati svaki dan, a u Velikom postu ona traju i do deset sati. U manastiru se jede samo jedanput dnevno, izuzev subote, nedelje i velikih praznika, kada se postavljaju dve trpeze.

Posle Svetog Save, Lavra je najpoznatija po Svetom Jovanu Damaskinu, koji je živeo sredinom osmog veka, budući u to vreme najveći teolog, filosof i himnograf čitave hrišćanske carevine. Lavra je takođe poznata po Svetom Mihailu Singelosu i dvojici ikonopoštovalaca Svetom Teofanu i Teodoru. Njih trojicu je Sveti Teodor Stolpnik pozvao u Konstantinopolj da brane pravoslavlje od ikonoboračke jeresi.

Savaiti su poznati po tome što su uvek bili branitelji vere, ne samo u Svetoj Zemlji nego i izvan nje. Mnogi poznati i nepoznati savaiti postradali su mučenički u vreme Persijanaca 614. godine, dok su drugi takođe stradali u vreme arapskog razbojništva i pustošenja 796. godine.

Ruski iguman Danilo prilikom svoje posete Svetoj zemlji 1106-1107. godine, piše da se u Lavri molio pred moštima petorice velikih svetitelja i da se u manastiru na sve strane osećao blagouhani miris: Svetog Jovana Damaskina, Jovana Isihaste, Teodora Edeskog, prepodobnomučenika Mihaila i Svetoga Afrodisija.

Tipik Svetog Save Osvećenog

Za pravoslavnu crkvu veoma je značajan Tipik Svetog Save Osvećenog, kojim su ustrojena bogosluženja i poredak u pravoslavnoj crkvi. Tipik Svetog Save Osvećenog je držan veoma dugo posle njegove smrti. Njega su se pridržavali i mnogi drugi veliki oci – Sveti Hariton, Jevtimije Veliki, Teoktist, Sofronije i Jovan Damaskin. Iz Lavre Svetog Save ovaj tipik se proširio do Konstantinopolja i Svete gore, a imao je velikog uticaja i na život studitskih manastira u Carigradu.

Na Svetoj gori je pak poznat i vrlo poštovan Tipi Svetog Save Srpskog, jer se tipik smatra vrlo strogim i zahtevnim. Monasi manastira Hilandar služe po njemu.

Sveti Sava srpski, Srbi u manastiru

Mnogi srpski vladari, crkveni velikodostojnici, monasi, pobožni građani pohodili su ovaj manastir i darivali ga. Od svog prvog boravka u Svetoj zemlji, 1229. godine, Sveti Sava srpski je prilagao mnoge dragocenosti pravoslavnim manastirima a, u želji da obezbedi siguran boravak srpskim monasima i poklonicima, podigao je konake u đurđijanskom manastiru Svetog Krsta nedaleko od Jerusalima. Potom je otkupio zemljište na brdu Sion i tu sazidao manastir za srpske monahe, dok je u Akri, tadašnjem glavnom pristaništu palestinskom, od Latina otkupio crkvu Svetog Đorđa, da posluži kao bezbedno prihvatilište monasima. Sveti Sava je tom prilikom kupio i kuću Jovana Bogoslova poznata kao Sionska Gornica gde se navodno održala Tajna večera.

Prilikom drugog boravka u Svetoj zemlji, 1235. godine, sve svoje zadužbine, manastire i metohe, poklonio je velikoj manastirskoj Lavri Svetog Save Osvećenog, čiji je bio sabrat. Nažalost mnoge svetinje, uključujući i darivani manastir, crkva i kuća su u kasnijim krstaškim pohodima uništeni.

Prema živom predanju, Sveti Sava Osvećeni ostavio je zaveštanje da se posle njegove smrti njegov žezal – paterica preda arhijereju carskog roda i istog imena kad bude došao u manastir. Kada je Sveti Sava (srpski) prvi put posetio ovaj manastir, 1229. godine, ovo zaveštanje je ispunjeno. Žezal Svetog Save Osvećenog, koji se nalazio na zidu crkve, pripao je Svetom Savi (srpskom). Ovaj žezal se i danas čuva u svetogorskoj ćeliji koja se zove Paterica. Tad je Sveti Sava srpski dobio i čudotvornu ikonu presvete Bogorodice Trojeručice, koja se i danas čuva u manastiru Hilandaru. I dobio je čudotvornu ikonu Bogorodice Mlekopitateljnice, koja se čuva u isposnici Svetog Save u Kareji, na Svetoj gori. Po predanju Ikona Presvete Bogorodice Trojeručice je bila lična ikona Svetog Jovana Damaskina pred kojom je njegova odsečena ruka isceljena, a ikona Presveta Bogorodica Mlekopitalejnica je naslikana od ruke samog apostola i jevandjeliste Svetog Luke.

Iz hrisovulje carice Mare, supruge turskog cara Murata drugog, kćerke Đurđa Brankovića, vidi se da je postojao ugovor između Jerusalimske patrijaršije i Srpske crkve. Srpski monasi su došli u lavru Svetog Save Osvećenog i oslobodili ovaj manastir od razbojnika i pljačkaša. Oni su tada sazidali veliku kulu i u njoj paraklis, posvećen svetom Simeunu. Kada su na patrijarsijski presto došli Grci, odnosno patrijarh Teofil, isplatili su dug Srbima za gradnju kule i postavili za igumana Grka.

Srpski monasi su upravljali lavrom 130 godina.

I danas se mogu naći tragovi bivstvovanja Srba u ovom svetom pravoslavnom manastiru.

Manastir Svetog Save Osvećenog – Mar Saba danas

Manastir Svetog Save Osvećenog je i danas velika svetinja koga pohode poklonici iz celog sveta, i predstavlja veliku pravoslavnu svetinju. Nalazi se na strmoj strani Kedronske doline, i okolina je oskudna je sa vodom i rastinjem. Jedino u Lavri postoje izvori vode, dok je čitava okolina manastira bezvodna i ovu vodu koriste kako monasi, tako i poklonici. U pustinji oko Lavre su visoke temperature od 45 do 50 stepeni, a kiša vrlo retko pada, možda tri ili četiri puta godišnje. U vreme kada pada kiša, monasi sakupljaju kišnicu i kasnije je koriste za razne potrebe manastira. U Lavri je opskrba vodom zaista u rukama Božijim. U manastiru se ne koristi električna struja, osim u slučaju nekih popravki i građevinskih radova.

U manastir je zabranjen ulazak ženama.

Izvor: Wikipedia