Manastir Djurdjevi Stupovi – Obnovimo sebe, podignimo stupove

 

STUBOVI SVETOG DJORDJA U RASU

Manastir Djurdjevi Stupovi su jedan od najstarijih manastira u Srbiji.

 

Djurdjevi Stupovi su manastir SPC, posvećen Svetom Đorđu koji se nalazi na brdu iznad Novog Pazara, u Starom Rasu. Djurdjevi Stupovi su jedan od najstarijih srpskih manastira. Manastir Djurdjeve Stupove je podigao veliki župan Stefan Nemanja u prvim godinama posle stupanja na presto velikog župana (izgradnja je završena 1171. godine), a crkva je oslikana oko 1175. godine. Manastir je uvršten u svetsku kulturnu baštinu i pod zaštiom je UNESKO-a. Manastir postoji već preko 830 godina, a od toga je 300 godina u ruševinama i 40 godina se obnavlja. Danas je manastir Djurdjevi Stupovi velikim delom obnovljen. U manastiru živi 4 monaha i 2 iskušenika.

O posebnom značaju manastira, pored starih biografskih tekstova, govori i izuzetan položaj manastira podignutog na samom vrhu istaknutog uzvišenja, kao i osobena arhitektura crkve svetog Đorđa sa dve kule-stolpa/stupa koji su dali kasniji naziv i crkvi i manastiru – Djurdjevi stupovi.

https://www.youtube.com/watch?v=IsS8yhBmKpE

 

Manastir je podigao veliki župan Stefan Nemanja u prvim godinama posle stupanja na presto velikog župana (izgradnja je završena 1171. godine), a crkva je oslikana oko 1175. godine.

Po pisanju biografa Stefana Nemanje, njegovog sina Stefana Prvovenčanog, manastir Djurdjevi Stupovi je nastao tako što se Nemanja, dok je bio zatvoren u jednoj pećini, zavetovao da će izgraditi manastir posvećen svetom Đorđu.

 

Iguman manastira Svetog Đorđa je imao istaknuto mesto u životu crkve a sam manastir je spadao u kraljevske manastire u trinaestom veku. Manastir je izgrađen na krunskim posedima dinastije Nemanjića i raspolagao je znatnim vlastelinstvom.

Drugi ktitor manastira bio je kralj Dragutin koji je dogradio manastirsku crkvu i oslikao njenu pripratu. On je iz Srema, gde je živeo, prenet u manastir svetog Đorđa i tu sahranjen 1316. godine. Manastir Đurđevi stupovi je zapusteo 1689. godine, nakon Austro-turskog rata, kada je poslednjih 16 monaha koji su činili bratstvo napustili manastir i pred Turcima pobegli na sever. Tokom naredna dva veka Djurdjevi stupovi su postali ruševina koju su ratovi još više razarali.

 

U drugoj polovini dvadesetog veka počeli su radovi na istraživanju i obnovi manastira. Arheološki i restauratorski radovi vođeni su između 1960. i 1982. godine u okviru velikog projekta vezanog za Stari Ras i Sopoćane, koji su skupa od 1979. godine uvršteni u UNESKO-vu listu svetske kulturne i prirodne baštine.

 

https://www.youtube.com/watch?v=ZCr8ZPd5PUE

 

Stupovi su izgrađeni karakterističnim stilom koji predstavlja jedinstvenu sintezu dve graditeljske koncepcije srednjega veka, vizantijske arhitekture na Istoku i romanske arhitekture na Zapadu. Crkva svetog Đorđa ima važno mesto u formiranju ove arhitekture, poznate pod nazivom Raška škola, kao građevina kojom započinje ova stvaralačka epoha u arhitekturi srednjovekovne Srbije.

Djurdjevi Stupovi su građevina sa nizom arhitektonskih i graditeljskih inovacija u graditeljstvu tog vremena. Tu spadaju karakteristične kule – stupovi, bočni vestibili, elipsasta kupola, nepravilan oblik oltarskog prostora kao i specifično rešenje centralnog kupolnog prostora crkve.

 

Obnova manastira traje preko 45 godina. Manastir je obnavljan u dve faze:

1. od 1960. do 1999. godine i
2. od 1999. godine do danas

Godine 1960. Narodni muzej u Beogradu je započeo sistematska istraživanja đurđevih Stupova, a 1960, 1961. i 1962. godine veći deo manastirskog kompleksa je raščišćen i otkriveni su ostaci manastirskih građevina. Godine 1964. Republički zavod za zaštitu spomenika je izveo zaštitne radove na kapeli kralja Dragutina, uključujući arheološka istraživanja i čišćenje živopisa.

Godine 1968. nastavljeno je sistematsko istraživanje i zaštita spomeničkog kompleksa od strane Zavoda za zaštitu spomenika u Kraljevu. Na svim objektima izvedene su mere tehničke zaštite.

 

Godine 1999. započeta je obnova manastirskog konaka. Prizemni delovi konaka su obnovljeni starom tehnikom zidanja u kamenu, dok je spratni deo takođe od kamena, ali sa sigom na unutrašnjoj strani dvorišta, kako bi se označio novi deo konaka, koji samo prati osnovni oblik starih konaka, ali ne predstavlja i njihovu restauraciju. Konak je sada potpuno obnovljen i u njemu živi 7 monaha i iskušenika. Trenutno se prikupljaju sredstva za potpuno obnavljanje i rekonstruisanje crkve Svetog Georgija i njenih kula stupova u njihovoj punoj visini.

Potpuna obnova manastira počela je na proleće 2001. godine sa blagoslovom Njegovog Preosveštenstva Vladike raško-prizrenskog i kosovsko-metohijskog Artemija. Projekat kompletne obnove manastira još uvek je, međutim, daleko od završetka. Trenutno se prikupljaju sredstva i radi projekat kompletne obnove crkve i kula/stupova Svetog Đorđa.

Izvor: Wikipedia