Nordijski jezik: Islanđani sa lakoćom čitaju staronordijske spise

NORDIJSKI JEZIK

Stari nordijski i islandski: Dva različita jezika ili dijalekta?!

Možda je jedan od najstarijih jezika našeg kontinenta upravo islandski. Razvio se, kao i ostali jezici germanske porodice, iz čuvenog starog nordijskog, kojim su se nekada služili vikinški naseljenici Skandinavije, Farskih ostrva, Grenlanda, ali i Francuske, Velike Britanije i zapadnih delova Rusije. Ipak, islandski od istih značajno odstupa, prvenstveno u smislu gramatike i aktualnog pisma i odiše neverovatnim sijasetom sličnosti sa runskim jezikom iz kog se razvio. Verovali ili ne, najveća konkretna razlika dvaju mističnih jezika počiva upravo u fonologiji, dok pisanje, pravopis i gramatika ostaju gotovo nepromenjeni, što svakako omogućava Islanđanima da bez ikakvih poteškoća razumeju i tumače nordijske spise u originalu. Očuvanost ,,arhaične“ forme ovog zapadnogermanskog jezika se neretko pripisuje ostrvskoj izolovanosti od kontinentanog dela Evrope.

Stari nordijski

Stari Nordijski:

Stari Nordijski jezik je predak ostalih germanskih. U upotrebi je bio među Vikinzima koji su ga kao tekovinu svoje kulture intenzivno širili uporedo sa svojom teritorijom. Po odlikama se delio na mlađi, istočni (nalik starom islandskom, koji je do 16. veka često i predstavljan pod istim imenom) koji se pojavio u periodu između 800. i 1050. godine i zapadni (sličniji starom švedskom i danskom). Najstariji zapis datira iz 2. veka nove ere. Pronađen na području Skandinavije i pisan starim runama, uglavnom klesanim u kamenu, stari nordijski zapis je od izuzetnog značaja za procenu odlika efikasnog početka razvoja germanskih jezika. Postojano je i materijalno nasleđe koje ukazuje na činjenicu da su rune klesane i na ličnu svojinu imućnih pojedinaca (nakit, broševi) ili ratnika (po mačevima).

Dokument ,,Gray Goose Laws“ iz 12. veka i islandskog Komonvelta (isl. gragas) navodi kako su Šveđani, Danci, Norvežani i Islanđani govorili istim jezikom. Krajem Srednjeg veka je povećan jaz među bratskim dijalektima od kada se svi gorenavedeni narodi, izuzev norveškog, karakterišu kao govornici zasebnih jezika. Najviše literature na ovom jeziku nastaje na Islandu. Pisane su sage, priče o istorijskim ličnostima ili grupe namenjene razonodi, ode, pesme o bogovima, mitskim bićima i herojima, uključujući i bogat opseg poezije tog vremena koja uglavnom veliča plemenitost i vrline kraljeva, zaštitnika i ostalih, manjih vladara. Stari Nordijski je ostvario evidentan uticaj i na ugro-finske jezike, prvenstveno estonski i finski, putem mnogih pozajmica. Interesantno je što Finci i Islanđani imaju vrlo sličan akcenat kada govore engleski. Izvorni način govora Vikinga ostaje neistražen i stran, te se o njemu malo zna.

Islandski jezik:

Jedan je od najstarijih evropskih jezika. Od svog pretka se razlikuje isključivo u ortografskom i fonološkom pogledu. Nenaglašeni staronordijski zubni frikativni, tj. strujni glasovi se u savremenom islandskom izgovaraju (gengit-> gengið, at-> að). Za razliku od dinamičnog potomka, stari nordijski jezik odlikuju brojne ortografske varijacije uslovljene odstustvom normativnih pravila. U proteklih 6 vekova je u islandski uvedeno mnogo fonoloških promena, što sam moderni govor čini gotovo nepojmljivim u odnosu na nordijski. Takođe je poznato da se pojedini diftonzi drugačije izgovaraju u odnosu na rekonstrukciju dotičnog ,,mrtvog“ jezika. Bez obzira na doba keltske kolonijalne moći, nije ostvaren značajniji uticaj na ovaj severni izolovani jezik od strane agresora. Razumljivo je da je celokupan društveni, ali i tehnološki razvoj pogodovao širenju vokabulara današnjeg islandskog jezika koji, stoga, obiluje bogatsvom rečnika daleko više od svog vikinškog pretka.

Da li je stari nordijski zaista mrtav? Ili možda idalje živi u novijem i mahom evoluiranom obliku na udaljenom, izolovanom ostrvu?