KAKO ŽIVETI NA ZEMLJI ZARAD LAKŠEG ŽIVOTA NA NEBU
Tolstojevo pismo Piroćancu Lazi Ćiriću-Torniku, pisano kao odgovor na njegovu molbu velikom piscu, po formi i sadržaju ima obeležje privatne korespodencije. U njemu se moliocu iz Srbije umesto konkretnog praktičnog saveta iznose Tolstojeva načelna shvatanja o učenjima hrišćanske crkve.
Lav Nikolajevič Tolstoj u tom pismu utkao je osnovni motiv i cilj čovekovog života, a to je ljubav prema bližnjem, što čoveka vodi ka moralnom (i verskom) savršenstvu, a time i čovekovo približavanje Bogu kao ishodištu sveta i života ljudskog roda na zemlji. Ali to ne znači didaktičko i teorijsko uputstvo kako bi se moglo pomisliti na prvi mah – već iznošenje Tolstojevog stanovišta kao njegovo osnovno poimanje najviše trajne vrednosti čovekove egzistencije i njegove životne orijentacije.
Otuda Tolstoj u pismu naglašava da je: „Ljubav prema Bogu, ljubav prema višem savršenstvu, ljubav prema bližnjim jednako poštovanje i ljubav prema svim ljudima“. U prenosnom smislu ovakva ljubav predstavlja protivtežu mržnji, a njeno ispunjavanje je ona hrišćanska vrlina koja – negirajući vodi savršenstvu čoveka, čovekovoj sreći – u simboličkom i moralnom, i religijskom smislu – ispoljavanju ljubavi prema Bogu i dužnostima ljudskog života na zemlji.
Izgled Tolstojevog pisma Lazaru Ćiriću
„Dragi brate,
položaj, u kome se vi nalazite nije isključivo vaš položaj a svi ljudi, koji žele da žive hrišćanskim životom nalaze se u takvom položaju. I hrišćansko učenje po tome je i veliko, što nema takvog položaja, u kome bi njegovo ispunjenje bilo nemoguće, jer njegovo ispunjenje je u jednome: u ljubavi prema Bogu i bližnjemu. Ljubav prema Bogu: ljubav prema višem savršenstvu, ljubav prema bližnjem, jednako poštovanje i ljubav prema svim ljudima. A i jedna i druga ljubav može se ispoljavati u svakom, bilo kom slučaju“
Kao privatni odgovor Tolstojev jednom srpskom poštovaocu velikog ruskog mislioca i književnika, ovo pismo imalo je i jedno šire, moralno-političko stanovište o položaju i sudbini Ćirićeve otadžbine Srbije koja je upravo tada preživljavala duboku nacionalno-političku, a istovremeno i skoro duboko tragičnu društveno-kolektivnu i pojedinačno-ljudsku krizu usled događaja aneksije Bosne i Hercegovine od strane Austro-Ugarske 1908. Tolstojevo pismo napisano je 25. jula 1909. godine, kratko vreme posle austrougarskog ultimatuma i stavljanju Srbije pred dilemu – priznanje aneksije, ili rat koji bi doneo strašne posledice no srpski narod i u Srbiji i van Srbije, pre svega Srbe austrougarske podanike.
I sam Tolstoj o tome je napisao veću brošuru u kojoj je, pre svega sa moralne i pravne strane osudio aneksiju, kao nesrećan izbor između zla i ljubavi, sile i nepravde prema pravu i istini o Bosni i Hercegovini kao srpskoj zemlji i naroda slovenskog porekla, stanovništva srpskog jezika i etnografskog obeležja bez obzira na njegovu versku podeljenost. Tolstoj to nije direktno rekao u pismu Lazi Ćiriću, ali njegov odgovor koincidira sa ovim istorijskim trenutkom.
Lazar Ćirić sa nadimcima Tornik i Konzul rođen je 80-tih godina 19. veka u Pirotu, živeo je do 1958. godine. U nameri da se školuje krenuo je u Evropu, obišao mnoge evropske zemlje, a 1905. godine obreo se u Australiji. Najviše je boravio u Sidneju. Ćirić se još u Londonu oduševljavao Tolstojevim delima, kupovao ih i čitao i po više puta. Naročito su ga zanimali problemi vere i morala. Po povratku u Srbiju ovo interesovanje prerasta u pomisao da poseti velikog pisca u Jasnoj Poljani. Ipak se odlučuje da se velikom piscu obrati pismom, i nedugo potom dobija odgovor od Lava Nikolajeviča Tolstoja iz Rusije „Kako da živi na zemlji da bi mu lakši bio život na nebu“.
Tolstojevo privatno pismo Lazi Ćiriću – koga on oslovljava sa „dragi brate“, svakako je i izraz rusko-srpske i slovenske solidarnosti, visoko humano i u duhu hrišćanskog učenja o ljudima i narodima, takođe i kao izraz Tolstojeve filozofije života.
Izvor: “Znamenite ličnosti starog Pirota”, Borislava Lilić