MONOGRAFIJA „Obilić u 19. i 20. veku“
Vredna i obimna monografija o mestu Obilić i njegovim žiteljima „Obilić u 19. i 20. veku“ nastala je na osnovu kazivanja i sećanja najstarijih i drugih Obilićana, ali se i oslanjala na lična saznanja autora. „Za nekoliko hiljada ljudi, Obilić je bio mesto u kome su postigli svoju punu radnu i životnu afirmaciju“, navodi autor knjige Dragoslav Ćetković.
Prirodna potreba raseljenih lica sa Kosova i Metohije je da ostave pisani trag svako o svom zavičaju iz perioda pre progona 1999. godine. Raseljeni Srbi sa kosovsko-metohijskog podneblja, kao i oni koji su nekada živeli na Kosovu, sve češće ostavljaju u vidu zapisa a potom i izdatih knjiga, podatke o životu i događjima u vremenu i prostoru sa kog su morali da odu, uprkos mirovnoj misiji UN i drugih međunaronih faktora koji su u južnu srpsku pokrajinu ušli da bi uspostavili i održavali mir.
Panorama Obilića
Iz štampe je izašla vredna i obimna monografija „Obilić u 19. i 20. veku“ autora profesora Dragoslava S. Ćetkovića, dugogodišnjeg direktora Radničkog doma kulture Kombinata „Kosovo“ u Obiliću i direktora Izdavačke delatnosti u prištinskom „Jedinstvu“ u periodu od 1971-1981 kada je pokrenuo dva časopisa za kulturu, nauku i umetnost „Obeležja“ i „Stremljenja“. Ćetković je danas odgovorni urednik u izdavačkoj kući „Obeležja plus“ koja je sa suizdavačem Kulturno-prosvetnom zajednicom Srbije koju vodi Živorad Ajdačić, izdala ovu monografiju o Obiliću.
Od kolonije do opštine
Važno je napomenuti da su u izradi ove monografije svesrdno učestvovali i brojni Obilićani među kojima su: Subotić Lazar, Subotić Dušan, Radanović Živko, Perović Ljubomir, Torbica Milan, Cerovina Ratomir, Žakula Dušan, Milošević Zoran, Matić Branko, Simić Petar, Cvijanović Anka, Žakula Aleksandar – Acko, Ivković Slobodan, Kovačević Pajica, Milenković Radomir – Rade, Kovačević Miloš, Matić Bojković Mirjana – Mira, Radanović Stevan, Todorović Mirko, Todorović Dragiša, Belić Mirjana – Mira, Dragutinović Slovenka – Vekica, Tanasković Ljubiša. U nemogućnosti da koristi postojeću arhivsku građu i veoma oskudnu literaturu, autoru je jedino ostalo da se oslanja na lična saznanja, kao i kazivanja i sećanja najstarijih i svih drugih Obilićana. Autor monografije rođen je u Obiliću i dugo je živeo u tom mestu što mu je pomoglo da što vernije ispriča istoriju Obilića u 19. i 20. veku.
Obilić je varošica i sedište istoimene opštine na Kosovu i Metohiji. Nalazi se severozapadno od Prištine, na putu prema Kosovskoj Mitrovici. Opština Obilić je prvi put formirana 1922. godine. Prema popisu iz 1991. godine, etničku strukturu Obilića čine Srbi i Crnogorci sa 46, 8 odsto, Albanci sa 39, 3, Romi sa 12, 8 i Muslimani sa 1,1 odsto. Mesto je dobilo ime po Milošu Obiliću, junaku Kosovske bitke, koji je ubio sultana Murata I.
Obilić je još šezdesetih godina prošlog veka počeo da dobija obrise varošice. Otvaranjem prvih kopova a kasnije i prvih elektrana dolazilo je do priliva radnika i službenika sa porodicama za čije stanovanje se grade stambene zgrade nazvane kolonija. Ubrzo potom Obilić postaje središte opštine izdvojeno iz sastava Prištine. Sa razvojem Obilića došlo je i do bogaćenja društvenog života o čemu autor sa saradnicima piše i ilustruje ovu knjigu fotografijama i obiljem ilustrativnog i faktografskog materijala. Obilić je, kako navodi autor, nastao pokraj sela Globoderice i, zahvaljujući lignitu, tom „crnom zlatu“ , transformisao se u jedan novi kompleks , zvani novi Obilić, administrativni, kulturni, obrazovni, sportski i još po mnogo čemu specifičan gradić.
– Ovo je knjiga o velikom mestu, u kojem se smenjuju generacije starosedelaca i doseljenika. Za nekoliko hiljada ljudi, Obilić je bio mesto u kome su živeli i u kome su postigli svoju punu radnu i životnu afirmaciju, kaže Dragoslav Ćetković.
Do Rambujea i Milosrdnog anđela
Monografija je napisana na oko 300 strana formata A4, i sastoji se iz pet delova u kojima se govori o Obiliću od prvih tragova o naseobinama, stanovništvu, zapisima putopisaca, demografskoj slici iz 19. i 20. veka. U monografiji se govori i o Globoderici, varošici pored železničke pruge, o povratku srpskog stanovništva na Kosovo i Metohiju, o Obiliću posle prvog svetskog rata, o istoriji nastanka opštine, o položaju i životu u Obiliću između dva svetska rata. U trećem delu monografije reč je o periodu okupacije i godinama Drugog svetskog rata kao i o danima oslobođenja i odluci o zabrani povratka proteranih. U četvrtom delu govori se počecima ekonomskog razvoja Obilića, o kopovima „Kosovo“, o Javnom preduzeću za proizvodnju termoelektrične energije, o Termoelektranama „Kosovo“ Obilić, o nastanku rudničke kolonije… U ovom delu monografije govori se i o istoriji razvoja školstva, zdravstva, počecima i razvoju kulturnog života, sporta i o uglednim Obilićanima.
– Monografiju o Obiliću doživljavamo i kao veliko opelo nad srpskim i crnogorskim stradalnicima stravičnog šiptarsko-američkog nasilja sa genocidnim namerama (ubijanje i proterivanje Srba i Crnogoraca iz gradova i sela), a istovremeno je i sudilište onima u svetu koji su sve to posmatrali mirno i bez imalo griže savesti. Ostaje čitaocu gorčina i tuga, čuđenje i neverica, kaže između ostalog, recenzent monografije o Obiliću u 19. i 20. veku, profesor Milovan J. Bogavac.
U petom delu reč je o poslednjim decenijama dvadesetog veka za koje su od 1981. godine karakteristične demonstracije Šiptara u svim mestima na Kosovu i Metohiji. U Prištini, Podujevu, Uroševcu i drugim većim mestima gde se demonstranti sukobljavaju sa policijom, kamenuju ih i koriste vatreno oružje. Cilj demonstranata bio je jasan: izazvati sukobe i tako skrenuti pažnju svetske javnosti. Dugoročan plan o nasilnom otimanju dela teritorije, u kojem zapadne sile imaju velike interese, polako je počeo da se ostvaruje. Tim demonstrantima pridružili su se albanski radnici iz TA Kosovo B iz Obilića. U ovom delu knjige „Obilić u 19. i 20. veku“ navedena su i imena Obilićana koji su kao „DOBROVOLjCI“ pod komandom JNA, učestvovali u ratovima 1991-1995. na prostorima bivše SFRJ, među kojima su i poginuli i ranjeni.
U poslednjem delu monografije opisane su prilike s kraja prošlog veka sa podacima o političko-bezbednosnoj situaciji u Obiliću, JU programu i pokušajima vraćanja Srba na KiM, zatim o ubistvima, silovanjima i pljačkanju srpskih domaćinstava, demonstracijama 1989. Tu se takođe govori i o štrajku rudara i radnika Površinskih kopova, preko Mitinga na Gazimestanu, o šiptarskom terorizmu sve do Rambujea i agresije na suverenu državu SRJ – Milosrdnom anđelu.
Autor: Slavica Đukić