SRBI GA ZABORAVILI
Bio je srpski kralj, a bugarski princ. Sarkofag kralja Milutina stoji u Crkvi Svete nedelje u prestonici Bugarske. Tamo je kult svetog srpskog nemanjićkog kralja izuzetno jak još od 16. veka.
Srpski kralj Milutin je bio sin kralja Uroša I Nemanjića i njegove supruge Jelene Anžujske, koja je bila dalja rođaka francuskog kralja Luja IX (1226—1270) i napuljskog kralja Karla I (1266—1285) iz porodice Anžujaca. Pored njega, oni su imali barem još troje ili četvoro dece.
Sam kralj Milutin se ženio pet puta i uglavnom su u pitanju bili politički brakovi. Sarkofag kralja Milutina koji se vekovima unazad nalazi u Sofiji, u Bugarskoj, čuva njegove zemne ostatke, svete mošti i mesto je masovnog hodočašća bugarskih pravoslavnih hrišćana svih generacija.
Svete mošti i sarkofag kralja Milutina u Sofiji
Tokom Milutinove vladavine kraljevina Srbija je od drugorazredne monarhije prerasla u najjaču silu na Balkanskom poluostrvu. Istovremeno, došlo je i do značajnih promena na unutrašnjem planu. Razvoj rudarstva koji je započeo sa dolaskom erdeljskih Sasa, koji su pobegli pred Tatarima, za vladavine njegovog oca Uroša I, tokom njegove vladavine je poprimio još veće razmere koje su vladaru omogućile ubiranje mnogo većih sredstava od proizvodnje rude u odnosu na prethodno doba, a najznačajnija rudarska naselja tog doba su bila Brskovo, Novo Brdo i Rudnik. Zahvaljujući tom značajnom povećanju njegovih prihoda, on je bio u stanju da drži jaku najamničku vojsku i da se na nju osloni, za razliku od svojih prethodnika koji su zavisili domaćih trupa koje je predvodila vlastela.
Kralj Milutin se smatra najvećim graditeljem i donatorom srpskih crkava i manastira među Nemanjićima zbog čega ga je srpska crkva kanonizovala 1324. godine kao svetog kralja, a njegov biograf navodi da je vladao četrdeset godina i podigao četrdeset crkava. On nije osnovao ni jedan nov manastir, jer ih je u to doba bilo dovoljno, već je obnavljao stare i mesto nekadašnjih malih i skromnih manastira podizao nove bogate i velike zadužbine. Pored sakralnih objekata u samoj kraljevini Srbiji, on ih je obnavljao i pomagao i po Vizantiji (Solunu i Carigradu), Svetoj gori, Palestini, Sinaju, pa čak i po Italiji.
Kralj Milutin je umro 29. oktobra 1321. godine u Nerodimlju, na Kosovu, odakle je prenet u manastir Banjska, koji je sagradio kao svoje grobno mesto. Nakon sahrane dešavala su se čuda na njegovom grobu narednih godina a kada je grob raskopan nadjeno je njegovo netruležno telo iz koga je teklo miro. Mošti Svetog kralja Milutina bile su u manastiru Banjska sve do poraza na Kosovu, odakle su prebačene u Trepču.
Oko 1460. godine, za vreme epidemije kuge, vladika Silvanije je preneo mošti srpskog kralja Stefana Milutina iz sela Trepča u Bugarsku, u manastir Svetih Ćirila i Metodija. Posle nekoliko premeštanja, konačno počivalište pronašle su u Crkvi Svete Nedelje, pošto je crkva postala episkopska rezidencija u XVIII veku. Mošti su se očuvale u požaru, nepogodi, napadima ustanika i Turaka, kao i napadu komunista 1925. godine. Uz neka oštećenja, mošti kralja Milutina izložene su u crkvi otkada ova crkva nosi još jedno ime — Crkva Svetog kralja.
Od XVI veka se u Bugarskoj slavi kult Svetog kralja Milutina i uspostavljen je crkveni praznik Sveti kralj koji se slavi 30 oktobra svake godine. Bugari vrlo poštuju kralja Milutina i blagodatno dejstvo njegovih svetih moštiju pa se u velikom broju okupljaju u crkvi na liturgiji na dan kada se on proslavlja i mnoštvo hodočasnika stalno posećuje i celiva njegove svete mošti.
Sarkofag kralja Milutina sa njegovim svetim moštima se nalazi u centru Sofije, u crkvi Svete Nedelje. Dan ranije, na dan upokojenja Svetog kralja Milutina, 29 oktobra se proslavlja presvlačenje svetih moštiju, kada se otvara sarkofag kralja Milutina i menja pokrov koji je nad njegovim moštima, nakon čega se delići blagodatnog platna dele vernicima.
U Srbiji ne postoji značajno i masovno poštovanje kralja Milutina, posebno kad se zna da je on stvorio srpsko carstvo jače od cara Dušana i da je još uz to proslavljen kao pravoslavni svetitelj. Sveti sinod Bugarske pravoslavne crkve 2006. godine doneo je odluku da se deo moštiju Svetog kralja Milutina vrati Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Ipak, kivot sa moštima kralja Milutina je do danas ostao u Sofiji.
Postoji stalna inicijativa i nada vernika da se delić svetih moštiju prenese u Srbiju kako bi vernici imali dodir sa svetim kraljem ali to još nije realizovano.