MANASTIRI KAO MOTIV
Na prostorima Kosova i Metohije, ratna zbivanja i potom kidanje mnogih životnih procesa uvećali su potrebu za traženjem i čuvanjem suštine našeg bića, kaže slikar Zvonko Pavličić.
Zvonko Pavličić je rođen 1960. godine u Peći, gde je završio Školu primenjenih umetnosti. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu (istorija umetnosti sa arheologijom) u Skoplju i na Akademiji umetnosti (slikarstvo) u Prištini. Poslediplomske studije završio na istoj Akademiji. Član je ULUKiM-a, ULUS-a, ULUCG-a i Udruženja Univerzitetskih profesora i naučnika Srbije.
Pored slikarstva bavi se crtežom, grafičkim dizajnom i teorijom umetnosti. Radi kao redovan profesor na Univerzitetu u Prištini – Kosovskoj Mitrovici. Samostalno je izlagao 34 puta, a grupno na više od 400 izložbi u zemlji i inostranstvu. Dobitnik je 19 domaćih i internacionalnih nagrada i priznanja. Živi i radi u Kosovskoj Mitrovici. Manastiri su neumitna inspiracija Zvonka Pavličića.
Kakav su izazov za slikara kosovskometohijski manastiri?
– Za svakog umetnika kulturno-istorijska i umetnička baština na Kosovu i Metohiji je neiscrpna inspiracija. Kako arhitektura tako i živopis manastirskih zdanja, preko čega smo se edukovali, pre svega njihovim likovnim osobenostima, vodili su potom većem interesovanju za srpsku prošlost i spomenike kosovsko-metohijske oblasti.
Kada su oni postali vaša likovna preokupacija i u kojoj meri?
– Davnih 70-tih godina prošlog veka često sam obilazio naše srednjovekovne spomenike, pre svega Pećku Patrijaršiju i Visoke Dečane. Još kao učenik Škole primenjenih umetnosti u Peći koristio sam manastirsku biblioteku u Dečanima i crpeo bogatstvo dečanske crkve u celini, što je doprinelo mom vezivanju za ovo mesto. Crtao sam i slikao crkvu ili određene fragmente sa fasada crkve. Često sam sa svojim profesorom Svetom Kamenovićem, a neretko i sa profesorom Radoslavom Musom Miketićem bio gost bratstvu Dečana i sestrinstvu u Patrijaršiji. Krajem 70-ih i početkom 80-ih godina radio sam na ciklusu „Mrtvi oblici“. Ovaj ciklus je odstupao od realističkih prikaza, budući da sam eksperimentisao tražeći svoj lični izraz, u kom je bilo recimo kubističkih i ekspresionističkih elemenata. Te su slike bile prikazane u Skoplju 1981. godine. Kao odgovor na širu likovnu temu, inspirisan dramatikom kosovsko-metohijske stvarnosti 90-tih godina, pripremao sam novi ciklus slika pod nazivom „Predmetne imaginacije“. U prvoj polovini 1999. godine slike su bile izložene u Raški, i tim povodom Lazar Stojanović, ugledni istoričar umetnosti je pored ostalog zapisao: „Oporo slikarstvo Zvonka Pavličića na fantazmagoričan način postavlja egzistencijalna pitanja o smislu i besmislu ljudskog života u krvavom osvitu trećeg milenijuma. Slikajući svet oko sebe kroz sebe halucinantni duh vizionarski anticipira dvoličnost istorijskog trenutka u kome obezljuđena vrsta pali kandilo pred ikonom Haosa…„ Osim u Raški, ovu postavku su imali prilike da vide i ljubitelji umetnosti u više gradova Srbije.
Dvehiljaditih godina moj rad je bio nešto drugačiji. Posvetio sam se „Vrtlozima“ kao ciklusu koji predstavlja jedan deo mog stvaralašta, koji nastaje u deceniji nakon sukoba na Kosovu i Metohiji.
Gde ste sve prikazali slike iz ciklusa „Vrtlozi“ i kako ih stručna javnost doživljava?
Prvu postavku sam imao 2009. godine u Raški, gde je tekst za katalog napisao Đorđe Kadijević, koji je otvorio izložbu i dao joj ime, ili bolje rečeno krstio izložbu nazivom „Vrtlozi“. Ista izložba je prezentovana i u Kosovskoj Mitrovici, Vrnjačkoj Banji, Loznici, Kraljevu, Zaječaru, Negotinu, Ćupriji, Paraćinu, Despotovcu, Jagodini, Kruševcu, Aleksandrovcu, Nišu, Aleksincu, Leskovcu i Prokuplju. Ističem kritičke opservacije našeg čuvenog likovnog kritičara i reditelja Đorđa Kadijevića: „Za slikara Zvonka Pavličića moglo bi se reći da je poreklom sa najnesrećnijeg mesta na Hristovoj zemlji, ako se tako još može nazvati Kosovo koje se opet, po drugi put u svojoj istoriji, pretvara u Alahov vilajet. Govoriti o Pavličiću, a ne pomenuti kosovsku tragediju, čini se nemoguće. Tu se postavlja pitanje, može li u krugu Danteovog pakla opstati umetnik kao čovek i stvaralac? Da li smo mi, izvan tog kruga, svesni veličine Pavličićevog iskušenja…?“ Ili, godinu dana kasnije akademik Svetomir Arsić Basara će pored ostalog zapisati:
„Slikarstvo Zvonka Pavličića u svom pretekstu i u svom začetku sadrži duhovni prostor Kosova i Metohije kao opsesiju i kult. U tom kosovsko-metohijskom prostoru, po tom duhovnom beskraju i u tom duhovnom pejsažu bez određenih dimenzija i širina valjaju se i otkidaju misli, ideje i saznanja, raspadaju i ponovo grade pretvarajući se u život s novim sadržajima… U veštini stilizacije slikarstva Zvonka Pavličića sudelovalo je više činjenica. Ali najsigurnije je da je ta potreba delovala iz gena, iz jedne vekovne tradicije njegovog rodnog kraja – Metohije gde su mnogobrojni manastiri i crkve sačuvale na svojim freskama i ikonama vizantijski način stilizacije…“
Utisak je da su Vaši manastiri ni na nebu ni na zemlji, i po kompoziciji i po koloritu. Zašto?
Pitate se, Zašto? Citiraću reči koje daju najadekvatniji odgovor na vaše pitanje, iz pera pesnika Dragomira Brajkovića, napisanih 2009. godine: „Zatalasani zvonici, uznemireni hramovi, ugrožena baština… Složenim jezikom boja se sve ovo oglašava dramatičnim prizivom sa slika Zvonka Pavličića“.
Da li je i zašto savremeni čovek, i pored sve razvijenije informacione tehnologije, zainteresovan za crkvu i dešavanja u njoj i oko nje?
Razvoj informacionih tehnologija ne može i ne treba da utiče na svevremenu težnju svakog čoveka da pronađe svoj spokoj. On ne mora nužno biti ispovedan u crkvi, ali potraga za njim često vodi preko te milenijumske institucije. Na prostorima Kosova i Metohije, ratna zbivanja i posledično, kidanje mnogih životnih procesa uticali su na uvećanje potrebe za traženjem i čuvanjem suštine našeg bića. Budući da su i mnoge crkve, kao građevine, pored brojnih ljudskih života, stradale, opravdana je identifikacija dveju žrtava kao jedne, pa se i nagon za obnovom života dešava „u paru“.
Kako gledate na pokušaje Prištine da uzme pod upravu srpske manastire, crkve i svetinje na Kosovu i Metohiji?
U NATO bombardovanju 1999. i vandalskom činu od 17. marta 2004. godine stradala je i oskrnavljena kulturno-istorijska baština Kosova i Metohije. Naime, od više od pet stotina spomenika kulture nacionalnog i svetskog značaja uništeno je 126. I kako, oni koji su uništavali – rušili i skrnavili uopšte mogu da pomisle da pod njihovu upravu uzmu srpsko spomeničko nasleđe! Oni uporno nastoje da prisvoje kulturno i versko nasleđe Srba na Kosovu i Metohiji, no nadam se da međunarodna zajednica tu težnju ne vidi kao opravdanu, odnosno da razume sve argumente naše domaće stručne javnosti koja se bori za naučnu istinu, kao i očuvanje srpskih spomenika.
Izvor: Jedinstvo
Autor: Slavica Đukić