OD VREMENA PRVOG NASELJA
Naziv SINGI ima korene u dalekoj istoriji i vezano je za najstarije nazive Beograda. O nastanku ovog naziva postoji nekoliko verzija.
Prema grčkom pesniku Apoloniju, s Rodosa (Argonautika), Singi je naziv starog ratničkog keltskog plemena koje je oko 240. pre nove ere osnovalo prvo naselje na teritoriji današnjeg Beograda, a koje se zvalo SINGIDUNUM (Singi – naziv plemena, dunum – grad, naselje). Naselje je, prema ovom izvoru, bilo smešteno na steni Kauliak – današnji Kalemegdan – ispod koje se „račva Dunav „. (Istini za volju, prvo naselje na široj teritoriji nekadašnjeg Beograda, nastalo je između 2.400. i 2.300. pre nove ere, u vreme neolita; bila je to čuvena Vinčanska kultura; naziv ovog naselja nije poznat).
Po drugoj verziji koja ima jače istorijsko utemeljenje, Kelti su se po povratku s neuspešnog pohoda na Heladu (240. p.n.e.) zadržali na bregu iznad ušća Save u Dunav i osnovali naselje, a zapravo su se zvali Skordisci. Po ovom izvoru naziv SINGI je još starije i potiče od Dačana ili Tračana i nije tačno razjašnjeno njegovo značenje. Neki, čak, tvrde da SINGI znači „ušće reka“. Međutim, grad koji su Skordicsi osnovali se u svakom slučaju zvao SINGIDUNUM, iako se po ovim izvorima nije nalazio na mestu današnjeg Kalemegdana, odnosno Beogradske tvrđave. Kopljanik u trku, predstavljen na prepoznatljivom znaku firme, pored istorijskih konotacija vezanih za naziv SINGI, takođe označava dinamiku i maksimalne domete koje SINGI u svom radu želi da dosegnu.
Rimski grad Singidunum, nastao je dolaskom i trajnim smeštajem rimskih trupa na prostoru današnjeg Beograda početkom II veka. Posle višegodišnjih istraživanja poslednjih nekoliko decenija, poznati su delovi naselja. Trajni vojni logor Flavijeve legije IV, podignut je početkom II veka na uzvišenju iznad ušća Save u Dunav. Utvrđenje je obuhvatalo prostor od oko 20 hektara. Promene u sistemu odbrane krajem III veka odražava izgradnja novih bedema koji su podignuti prema Dunavu i Savi. Na prostoru između logora i dveju reka, u priobalju, podignute su građevine sa sistemom grejanja, a u njihovoj neposrednoj blizini i hram posvećen Mitri u kom su pronađene relikvije tog i drugih mističnih kultova III veka. Gradsko naselje se razvilo na prostoru jugoistočno od logora. Nažalost, ovaj deo grada Singidunuma danas pokriva centar Beograda. Tek poneka građevina je istražena u većoj meri u poslednjih 130 godina istraživanja. Među njima se izdvajaju terme podignute u II polovini III veka. Oko naselja su se razvili prostori zanatske delatnosti, a uz najvažniju komunikaciju – put ka prestonici Gornje Mezije, Viminacijumu – nekropole.
Singidunum (lat. Singidunum – bio je antički (stari) rimski grad kog su prvo naselili Skordisci u 3. veku p.n.e. a kasnije su ga utvrdili Rimljani. U Singidunumu je rođen budući rimski car Jovijan. Tokom 5. i 6. veka, naizmenično su ga osvajali Huni, Sarmati, Istočni Goti, Gepidi, Vizantija i Avari. Vizantija je povratila grad 566. Slovenska plemena su ga osvojila oko 630. a 876, grad se prvi put pominje pod nazivom Beograd. Na mestu starog Singidunuma, danas se nalazi glavni grad Srbije – Beograd – koji je jedan od najstarijih gradova u Evropi.
Grad se obnavljao iz pepela (prema legendi i potvrđenoj istoriji) 38 puta!
Područje na ušću Save u Dunav, bilo je, stalno, naseljeno od vremena srednjeg ili kasnog paleolita. Lobanje neandertalaca i ljudi koje su pronađene na ovom području datiraju iz kamenog doba. Ostaci Vinčanske kulture, neolitske kulture koja je cvetala duž reke Dunav između 6.000 i 3.000 godina pre nove ere su pronađeni i dobili ime po Vinči, predgrađu Beograda.
Od oko 600. p. n. e. do 4. veka p. n. e. velika seoba tračkih plemena, koju su pratila skitska plemena je počela da se širi Balkanom, iako oni nikad nisu ovde osnovala stalno naselje. Prvi tragovi primitivnog utvrđenja dolaze iz 3. veka p. n. e., s naseljem Skordiska, keltskog ili tračko-keltskog plemena, koji su odabrali strateško uzvišenje na susretu dve reke za mesto stanovanja.
Ime Singidun je prvi put spomenuto 279. p. n. e. Drugi deo reči ove reči je keltska reč dūn(on) koja znači naselje, ograda ili utvrđenje. Reč je sačuvana i, npr., u nazivu Londona (od Lundūn). Za singi – postoji nekoliko teorija od koje su dve najpoznatije da ta reč znači krug, otud kružno utvrđenje ili je ono dobilo naziv po Singima, tračkom plemenu koje je naseljavalo ovo područje pre dolaska Skordiska.
Malo tragova je ostalo od spomenika iz ovog perioda istorije, osim grobnica ratnika u kojima su pronađene vredni predmeti. Znatni keltski kulturni uticaji, utkani su u duhovnu kulturu stanovništva Singidunuma, koji su delom preneti i pomešani s rimskim antičkim kulturnim elementima.
Rimljani su započeli osvajanje okoline Singiduna tokom 1. veka p. n. e. do 75. p. n. e. Gaj Kvint Skribonije Kurio, prokonzul Makedonije je napao unutrašnjost Balkana sve do Dunava u pokušaju da otera Skordiske, Dardance, Dačane i druga plemena. Rimljani su imali uspeha tokom ove kampanje, ali su ostali, nakratko, ostavljajući područje van rimske kontrole. Malo je poznato o ovim operacijama ili kad je ovo područje organizovano u provinciju Meziju. Region nije stabilizovan sve do vremena Oktavijana Avgusta, kad je Marko Licinije Kras, unuk Cezarovog saveznika iz vremena Prvog trijumvirata i tadašnji prokonzul Makedonije, konačno stabilizovao region preko kampanje koja je počela 29. p. n. e. Mezija je zvanično organizovana u provinciju malo pre 6. godine nove ere, kad je prvi put spomenut njen guverner Kecina Sever. Singidunu je romanizovan naziv u Singidunum. On je postao jedno od najvažnijih naselja Mezije, koji se nalazio između Sirmijuma (današnja Sremska Mitrovica) i Viminacijuma (današnji Kostolac) – koji su po značaju prevazilazili Singidunum – a preko reke Save se nalazio Taurunum (današnji Zemun) u Panoniji. Singidunum je postao važno strategijsko mesto duž Vie Militaris, važnog rimskog puta koji je povezivao tvrđave i naselja duž Dunavskog limesa ili granice.
Singidunum je dostigao svoj vrhunac dolaskom Legije IV Flavije 86. godine. Ova legija je izgradila kvadratni kastrum (utvrđenje) koji se nalazilo na Gornjem gradu današnjeg Kalemegdana. Kastrum je na početku bio opasan zemljanim nasipima, ali je uskoro utvrđen kamenim zidovima čiji se ostaci mogu videti na današnjem severoističnom delu Gornjeg grada. Legija je takođe izgradila most preko Save, koji je spajao Singidunum s Taurunumom. Legija jačine 6.000 ljudi je postala najvažnija odbrana protiv stalne pretnje Dačana s druge strane Dunava.
Još jedan korak koji su Rimljani preduzeli u jačanju Singidunuma je naselje za veterane legije pored tvrđave. Vremenom je veliko naselje nastalo oko kastruma. Grad je imao pravougaonu osnovu, a njegove ulice su se sekle pod pravim uglom. Neke osnove ovakvih urbanih elemenata sačuvane su i danas, što se vidi po položaju ulica Uzun-Mirkove, Obilićev venac, Cara Dušana i Kralja Petra I. Studentski trg je bio rimski forum, okružen termama (koje su otkrivene tokom 1970-ih, u Studentskom parku i pored stare zgrade Filozofskog fakulteta) i takođe je sačuvao orijentaciju koju su Rimljani dali Singidunumu.
Drugi ostaci rimske kulture kao što su grobnice, spomenici, skulpture, keramika i novčići su pronalaženi u selima i manjim gradovima u okolini Beograda. Car Hadrijan je Singidunumu dao status municipijuma polovinom 2. veka.
Moć Rimskog carstva je počela brzo da opada krajem 3. veka. Provincija Dakija, koja je osnovana posle dugih i uspešnih Trajanovih pohoda je počela da propada zbog pritiska Gota. Do 270, car Aurelijan, suočen s iznenadnim gubicima mnogih provincija i velikom štetom koju su načilila varvarska plemena – napustio je celu Dakiju. Tako se Singidunum još jednom našao na granici propadajućeg carstva, kao jedno od poslednjih velikih utvrđenja koje može da izdrži narastajuću opasnost od varvara.
Godine 395, posle smrti Teodosija I, Rimsko Carstvo je podeljeno na dva dela, a Singidunum je ležao na severozapadnoj granici Istočnog Rimskog Carstva (koje će kasnije biti poznatije kao Vizantijsko Carstvo). Mezija i Ilirik su pretrpeli velike štete od uzastopnih upada Huna, Ostrogota, Gepida, Sarmata, Avara i Slovena. Huni su zauzeli i razorili Singidunum 441. prodajući njegovo rimsko stanovništvo u roblje. Tokom narednih 200 godina, grad je menjao gospodare nekoliko puta:
– Vizantijsko carstvo je povratilo grad posle uništenja Huna 454.
– Sarmati su osvojili grad ubrzo nakon toga.
– Ostrogoti su osvojili okolinu grada i isterali Sarmate 470.
– Gepidi su napali grad 488.
– Ostrogoti su ponovo osvojili grad 504.
– Vizantijsko carstvo je povratilo grad 510. prema mirovnom ugovoru između Konstantinopolja i varvarskih plemena.
Vizantijski car Justinijan I je obnovio Singidunum 535. vrativši tvrđavi i gradu njihovu nekadašnju vojnu važnost. Grad je živeo u kratkom mirnom periodu od oko 50 godina, ali je opustošen s dolaskom Avara. Vizantijsko Carstvo je povratilo grad 8 godina kasnije, ali ga je najzad izgubilo u prvoj polovini 7. veka kad su Avari opustošili i zapalili Singidunum.
Oko 630, Sloveni su se naselili u područje oko Singidunuma. Do ovog vremena, grad je izgubio svoju važnost kao pogranično utvrđenje, a Avari i Sloveni, koji su dominirali područjem su ga uveliko ignorisali. Grad će se ponovo pojavati pod slovenskim nazivom Beograd – zbog boje kamenja od kog je sagrađen: u pismu koje je papa Jovan VIII napisao 16. aprila 876. bugarskom knezu Borisu Mihajlu. S novim nazivom – Beograd će na kraju povratiti istu stratešku važnost koju je imao tokom svoje istorije, ali više neće biti spominjan pod nazivom Singidunum.
Zvanično, današnji naziv Beograda sa sobom su doneli Sloveni kad su se oko 630. naselili na ovim prostorima.
Najpoznatije objašnjenje naziva, kao i ono koje je prihvaćeno u naučnim krugovima, povezuje naziv s bojom grebena i ostataka ranovizantijske tvrđave koji mora da su izgledali impresivno doseljenicima koji su ih gledali s reka i iz panonske ravnice.
Naime, greben i okolina, kao i njihova bela boja, jasno su se isticali u okolnom pejzažu bedemom i kulama građenim od kamena istog geološkog sastava i boje, pa je tako nasta naziv „Beli grad“ – Beograd.
Iako je ovaj naziv pomenut u analima cara Lava V Jermenina, uporedo s nazivom Singidon i Alba Greka – slovenski naziv „Beograd“ se zvanično prvi put navodi 16. april 878. u jednom pismu pape Jovana VIII bugarskom knezu Borisu. Ovaj dokument, danas se smatra najstarijim poznatim pisanim tragom s nazivom glavnog grada Srbije, a datum se slavi kao „Dan Beograda“.
Neki narodi koji su bili u dodiru sa Srbima u kasnijim vekovima, koristili su svoje nazive za Beograd, ali su to često bili samo prevodi naziva „beli grad“ – Vajsburg, Castelbianco, Belgrat… U „Vukovom rječniku“ iz 1818. se pominje naziv Bijograd, a taj naziv beleže i istoričari u Crnoj Gori i Dalmaciji (Biograd na Dunavu).
Izvori: Sr.wikipedia.org, Ai.ac.rs, Dnevno.rs, Singi.rs
Priredio: Velibor Mihić