UPC, UPC KP, UAPC
Odličan feljton autora Darka Djoga kakva je istorija pravoslavlja u Ukrajini i Ukrajinske pravoslavne crkve, te zašto imamo sukob i raskol Rusije i Ukrajine na crkvenom nivou
Na sajtu Teologija.net je objavljen feljton u 5 nastavaka pod nazivom Između tri Rima: istorija, sadašnjost i perspektive crkvene situacije u Ukrajini gde autor Darko R. Đogo svestrano i detaljno objašnjava kakva je istorija pravoslavlja u Ukrajini, istorija ukrajinskog crkvenog raskola, koji su to koreni ukrajinskog nacionalizma, otkud Ukrajinska grčko katolička crkva unijata tamo, zašto se sukobljavaju Ruska crkva i ukrajinska crkva a obe su pravoslavne.
Kijevsko Pečerska Lavra – Ukrajinska Pravoslavna Crkva
Sa dosta detalja, podataka i pronicljivih zapažanja autor oslikava jednu kompleksnu situaciju koja postoji sada i koja je postojala i ranije, kako Ukrajinci doživljavaju sebe u odnosu na Rusiju i Evropu, kako je istorija pravoslavlja u Ukrajini prolazila kroz razne faze i procese i kuda sve to vodi danas.
Vrlo zanimljivi i vredni tekstovi koje treba pročitati.
Između tri Rima: istorija, sadašnjost i perspektive crkvene situacije u Ukrajini [I]
Darko R. Đogo
Između „divizija“ i stvarnosti: naša percepcija Ukrajine
Iako se vijesti o ratu i ostalim dešavanjima u Ukrajini danas uglavnom manje prisutne nego što je to bio slučaj prije nekoliko godina, svako koga interesuje realna situacija na terenu može danas da se uvjeri da ne prođe niti jedan dan bez manjih ili većih ratnih aktivnosti (o kojima izvještavaju obje zaraćene strane i vojske DNR i LNR i ukrajinski informativni portali).
Za razliku od kod nas omiljenog kafanskog „Rizika“, unutar koga se sati provode u savjetovanju V. V. Putina kako bi trebalo zauzeti Kijev, uz pomoć kojih armija i iz kog pravca, informacije o ratu podrazumijevaju i danas, baš kao što je to bio slučaj i u toku intenzivnijeg rata, izvještavanje o konkretnim vojnim akcijama manjih jedinica (ponekad samo diverzantskih). I tu se odmah susrećemo sa jednim paradoskom, sa jednim tipično „naškim“ obrtanjem stvarnosti: kada se govori o odnosu Ukrajine i Rusije zanemaruje se užasna i nama u suštini neshvatljiva veličina i jedne i druge (ili u širem smislu ruskog, istočnoslovenskog prostora u cjelini), kada se prave veliki planovi i razmatra geostrategija.
Sa druge strane, svako ko je, recimo, automobilom putovao kroz potresna prostranstva istočnoevropske nizije zna kakav je to nepregledni prostor, zna šta bi „masštabna“ vojna 150 miliona Rusa i 48 miliona Ukrajinaca uopšte mogla da znači.
Dok ruski (i ukrajinski) mediji izvještavaju svaki dan o puškaranjima na području određenog sela, izvještavaju koliko je ljudi ranjeno i koja je kosa, cesta ili most zauzet, u našoj svijesti i dalje su atomske bombe i tenkovske divizije. Tamo svako diše sopstvenu demografsku i geografsku veličinu i prepričava detalj. Ovdje je ta veličina nezamisliva. Možda zato i tako lako pomjeramo divizije po karti. A kada se pomjere divizije nema više mira u svijetu. Tog momenta više ništa neće biti kakvo je bilo prije. A i bez atomskih bombi i divizija, vojne se vode ne samo radi teritorije nego, možda još više – zbog identiteta i razlike u doživljajima istog prostora. Otuda vojne i politike akcije ne znače ništa ako nemaju identitetske posljedice, upravo kao što je sve dobijeno u ratu moguće izgubiti na polju identiteta.
Potpuno isti fenomen imamo i kada je u pitanju crkvena situacija. U ovom momentu se i unutar naše pomjesne Crkve sve češće čuju pitanja uzrokovana svojevrsnim (neodgovornim) potezima Carigradske Patrijaršije, a koji kao da najavljuju neki mogući rasplet crkvene situacije u Ukrajini.
I dok se srpski arhimandriti, baš kao i grčki i ruski, svađaju oko kanonskih granica i jurisdikcija, o mogućnostima i dometima uticaja, između ručka i večere u Solunu, Rimu ili Beogradu, niko pretjerano ne obraća pažnju na svakodnevicu, tako „sitnu“ i beznačajnu, nekog od hramova naše sestrinske UPC u, recimo, luckoj oblasti. A Crkva bi trebalo, valjda, da se ravna prema tom „malom čovjeku“ koji u nju dolazi, koji živi njenim životom. Koji je u zapadnoj ili centralnoj Ukrajini često i fizički brani i čuva.
Ukrajinski i ruski identitet: ko je onaj drugi?
Rusь. Da bi nam bila jasna ukrajinska crkvena situacije nije dovoljno pogledati samo statistiku kojoj od „crkava“ pripada koliko pravoslavnog življa. Korijen složene ukrajinske crkvene situacije leži u međusobnom odnosu ukrajinskog i ruskog identiteta, u shvatanju Moskve u Kijevu i Kijeva u Moskvi. Danas naročito ukrajinski istoričari govore o dvije „istorijske paradigme“ (kijevska i moskovska), ali te istorijske paradigme nisu samo načini na koje istoričari doživljavaju i pričaju prošlost nego način na koji to čini „obični“ čovjek.
Nepobitne činjenice govore da i Rusi i Ukrajinci za svoju prvu državu smatraju onu koji i jedni i drugi nazivaju „Rusь“ (imenica ženskog roda, mijenja se kao srpska „kost, -i“ – Rusь, gen. Rusi“) . To je zapravo, danas, jedino zajedničko u nesumnjivo zajedničkoj istoriji.
Ta država je imala svoj procvat pod Olegom (882–912) i Svetislavom (Svѧtoslavъ 942–972), njen knez Vladimir (980-1016) je primio krštenje iz Carigrada (oko 988.), što je činjenica od primarnog značaja i za savremenu rusku i ukrajinsku nacionalnu svijest. Ta država je imala svoju ekspanziju, procvat i pad, Kijev, poslovično uvijek doživljavan kao „majka ruskih gradova“.
Međutim, čak ni najstarije i najbitnije činjenice iz istorije Rusi danas ne objedinjuju nego razjedinjuju Ukrajince i Ruse.
Za crkvenu stituaciju je izrazito simvolički bitno pitanje mjesta krštenja kneza Vladimira. Naime, iako se danas „krštenje Rusi“ posmatra kao istovremen ili usko povezan čin sa krštenjem samog kneza Vladimira, danas postoji nemala kontroverza u istočnoslovenskoj istoriografiji u vezi mjesta i vremena krštenja samog kneza Vladimira: da li se ono desilo već za vrijeme pohoda na Korsun (= Herson), da li kasnije, zajedno sa narodom u Kijevu ili, kako je tvrdio A. V. Kartašov, vjerovatno u svojoj ljetnjoj rezidenciji, gradu Vasiljevu, jugo-zapadno od Kijeva ili, pak na samom Korsunu (Hersonu)?
Da nije u pitanju prosta zanimljivost staroruske istorije pobrinula se današnja politička situacija pa se tako praznovanja „krštenja Ukrajine-Rusi“ svečano obilježavaju u Kijevu i na Krimu sa dijametralno suprotnim političkim porukama: tako ukrajinski politički narativ u krštenju Rusi uvijek vidi čin osnivanja današnje ukrajinske države, a nedavno je pažnju javnosti privukao ukrajinski predsjednik Petar Porošenko izjavom da je knez Vladimir izborom hrišćanstva načinio „evropski izbor“.
Sa druge strane, V.V. Putin ističe krštenje Rusi kao osnovu jedinstva ruskog naroda i čin zasnivanja velike i moćne Ruske države. Ono što se, međutim, može uočiti jeste da se poslije Putinove izjave koja je za mjesto Vladimirovog krštenja jednoznačno odredila Korsun = Krim, težište ruskog istorijskog narativa se prenijelo na Krim, potisnuvši Kijev u drugi plan. Naravno, odslikavanje trenutne političke situacije više je nego očigledno.
Međutim, postavlja se pitanje: da li je rusko simvoličko izmještanje krštenja Rusi iz Kijeva (na Krim) samo stvar trenutka ili se (novo)ruska identitetska paradigma svjesno gradi sa sviješću da je Kijev – „majka gradova ruskih“ – nepovratno izgubljen za „russkiй mir“?
Više pročitajte na originalnoj strani sajta Teologija.net gde je feljton objavljen u 5 nastavaka. Linkovi za nastavke feljtona su ovde: