STOMAČNI GRIP
Rotavirus ili rotavirusna infekcija spada u vodeće uzročnike bolničkih infekcija, pa se tako svako peto hospitalizovano dete zarazi ovim virusom. Infekcija pokazuje izraženu sezonalnost, pa se uglavnom javlja zimi.
Infekcije rotavirusom (poznata kao stomačni grip) predstavljaju glavni uzrok teškog akutnog infektivnog gastroenterokolitisa kod dece mlađe od pet godina, a koji može dovesti do teške dehidracije i potrebe za bolničkim lečenjem. Najbolja i najučinkovitija mera prevencije koju zagovaraju sve svetske relevantne organizacije jeste vakcinacija.
O uzročniku i epidemiologiji rotavirusne infekcije
Rotavirus je virus iz porodice Reoviridae koji kao genetski materijal sadrži ribonukleinsku kiselinu (RNA). Svoje ime duguje karakterističnom obliku nalik na točak što je prvi put uočeno tokom elektronske mikroskopije, pa je tako u nomenklaturi iskorišćena latinska reč „rota“ koja znači „točak“. Sam virus ima značajan broj podkategorija (nazvanih serogrupe i serotipovi), a za 90 odsto svih infekcija kod ljudi odgovorni su rotavirusi iz serogrupe A.
Jedna od glavnih osobina ovog virusa je zaraznost, visoka virulencija i velika otpornost na temperaturne promene, sredstva za čišćenje i znatan broj antiseptika. S druge strane, osetljiv je na 95%-tni etanol, 70%-tni izopropanol, 2%-tni glutaraldehid i na hlorirane proizvode. Virus je stabilan u okolini i često se pronalazi u vodi, a u prašini može da preživi šezdeset dana, što sve ukupno povećava mogućnost zaraze ovim uzročnikom.
Danas se zna kako je rotavirus vodeći uzročnik bolničkih infekcija, pa se tako svako peto hospitalizovano dete zarazi. Međutim, nisu samo ugrožena deca, već se infekcija često viđa i u domovima za starije i kod nemoćnih osoba. Infekcija takođe pokazuje izraženu sezonalnost pa se u velikom broju zemalja uglavnom javlja zimi.
Na koji način dolazi do zaraze rotavirusom?
Glavni način prenosa rotavirusa je feko-oralni put, što prvenstveno znači kontakt kontaminiranih ruku i usta, premda se virus može preneti i preko neočišćenih površina i predmeta kao što su igračke. S druge strane, smatra se da je moguć i respiratorni prenos, kada virus kapljičnim putem (najčešće usled kijanja) ulazi u osetljivog domaćina. Infektivna doza je vrlo mala, pa tako od 10 bilona virusnih čestica koje su prisutne u gramu stolice do zarazne bolesti može dovesti manje od njih stotinak.
Po ulasku u organizam virus pronalazi stanište u tankom crevu gde započinje njegov rast i umnožavanje, što dovodi do strukturnih i funkcionalnih promena u crevnom epitelu. Naime, kao i drugi virusi, za umnožavanje i posledično izazivanje bolesti, virus prvo mora ući u ćelije. Delovanjem činikaca virulencije virusa aktivira se sekrecija vode i elektrolita, stimuliše lučenje serotonina te onemogućuje razgradnja laktoze, što je zajedno odgovorno za sekrecijski proliv i većinu drugih simptoma i znakova bolesti.
Klinička prezentacija bolesti
Od inicijalnog kontakta s virusom do razvoja karakteristične kliničke slike obično protekne između 18 i 48 sati. Nakon tog perioda dolazi do naglog povraćanja i vodenastog proliva praćenih povišenom telesnom temperaturom, groznicom, bolovima/grčevima u stomaku i gubitkom apetita. Kod novorođenčadi je rotavirusna infekcija obično asimptomatska ili blaga usled prenosa zaštitnih antitela od majke na nerođeno dete preko posteljice.
S druge strane, kod odojčadi starije od šest meseci bolest može biti vrlo teška s velikim brojem retkih stolica, što dovodi do dehidracije i poremećaja u ravnoteži elektrolita. Shodno tome se u ovoj životnoj dobi viđa najveći broj hospitalizacija, gde je često potreban intenzivan nadzor zaražene dece. Ponekad su kod dece prisutni i određeni respiratorni simptomi (poput kašlja i curenja nosa), a stariji bolesnici ponekad razviju bolove u zglobovima i mišićima.
Kako pristupiti dijagnostici rotavirusa?
Rotavirus se u principu ne traži rutinski kod pacijenata s gastroenteritisom budući da rezultati ne utiču na klinički pristup koji se temelji na rehidraciji. Shodno tome, kod bolesne dece treba prevenstveno tražiti znakove dehidracije promatrajući suvoću kože, obrazac disanja, učestalost mokrenja i vreme ponovnog punjenja kapilara. U slučaju da se prepoznaju znakovi dehidracije, a pogotovo ako se pritom radi o detetu mlađem od godinu dana koje uporno povraća i koje ima neku predležeću bolest (šećerna bolest ili disfunkcija bubrega), što pre treba posetiti lekara radi procene o potrebi intravenske rehidracije.
U slučaju potrebe za egzaktnom dijagnozom infekcije, rotavirusna infekcija se može dijagnostikovati u mikrobiološkoj laboratoriji korišćenjem komercijalnih imunoenzimskih testova, koji služe i za epidemiološki nadzor kretanja bolesti. Moderne laboratorije koriste molekularne metode dijagnostike poput lančane reakcije polimerazom. Elektronski mikroskop je također vrlo specifična metoda, ali koristi se prvenstveno u istraživačke svrhe.
Glavni koraci u terapiji rotavirusnog gastroenteritisa
Čim se prepoznaju znakovi bolesti koji upućuju na gubitak tečnosti, važno je obolelom detetu dati oralnu rehidracijski rastvor radi nadoknade vode, šećera i minerala. Zbog svog sastava ovakav rastvor ima prednost u odnosu na čaj ili čistu vodu, a gazirani napici i sokovi bi se svakako trebalo izbegavati budući da oni mogu dodatno pogoršati proliv. U slučaju da dete sisa, tada su svakako poželjni češći podoji radi sprečavanja dehidracije.
Uz oralni rehidracijski rastvor, Svetska zdravstvena organizacija (WHO) i UNICEF preporučuju suplementaciju cinkom kao jedan od važnih koraka. Nadalje, određeni probiotici su se takođe pokazali učinkovitim u skraćivanju trajanja proliva, budući da se radi o živim mikroorganizmima koji imaju blagotvoran učinak na crevnu floru i zdravlje domaćina. Za razređivanjem hrane nema potrebe, a svakako bi trebalo izbegavati nepotrebne lekove.
Vakcinacija kao ključ prevencije
Vakcinacija ima važnu preventivnu ulogu u sprečavanju težih oblika rotavirusne infekcije. Premda je prvo razvijena vakcina ukinuta još 1998. zbog povezanosti s intususcepcijom creva (stanje kad se jedna crevna vijuga uvlači u drugu), 2006. potvrđena je bezbednost dve nove vakcine od strane Evropske medicinske agencije. Vakcinacija protiv rotavirusne infekcije nije obavezna, već odluka isključivo zavisi od roditelja nakon savetovanja sa pedijatrom koji poznaje i prati zdravstveno stanje deteta.
Učinkovitost vakcine je dokazana za pet najučestalijih vrsta rotavirusa u dečoj populaciji. Rizične grupe dece koje bi se svakako trebalo vakcinisati protiv rotavirusa uključuju nedonoščad pre 33. nedelje života, novorođenčad s prirođenim metaboličkim bolestima i srčanim manama, kao i odojčad s hroničnim bolestima bubrega, jetre i teškim defektima centralnog nervnog sistema.
Zaključak
Rotavirusna infekcija jeste samoograničavajuća bolest, što znači da ne postoji specifična terapija – izuzev dobre hidracije. Adekvatna higijena i dojenje pokazali su se kao činioci koji značajno smanjuju rizik od rotavirusne infekcije, dok vakcinacija obezbeđuje zaštitu u prve dve godine života dok su rizici najizraženiji.
Izvor: Plivazdravlje.hr