USPEH SRPSKE KNJIŽEVNOSTI
Srpske epske i lirske pesme uče se od petog do osmog razreda i u srednjoj školi, a ozbiljnije izučavaju na Filološkom fakultetu u okviru grupa vezanih za srpski jezik.
Potresna sudbina žene koja umire od tuge i bola usled brzopletih odluka koje su doneli njen suprug i brat, opisana u baladi iz 17. veka, „Hasanaginica“, navela je jednog od najvećih umova svih vremena, Getea, da nauči srpski kako bi ovo delo preveo na svoj maternji nemački.
Prevodi ove srpske narodne balade počeli su nicati na različitim svetskim jezicima, a pored Getea, još neki veliki umovi tog vremena – Volter Skot, Adam Mickjevič, Aleksandar Sergejevič Puškin, Oen Meredit, odvažili su se na prevodilački projekat ovog dela. Danas je Hasanaginica prevedena na više od 40 jezika i smatra se najprevođenijim delom sa srpskog jezika.
Nakon što Vuk Karadžić 1814. godine objavljuje „Pesmaricu“, ponovo se rađa veliko interesovanje za srpsku epsku i lirsku poeziju, naročito u Nemačkoj. Napominjemo da u to vreme nisu postojale prevodilačke agencije, već je poduhvat ovog tipa podrazumevao da neko do detalja upozna srpski jezik i kulturu, pa se tek onda odvaži da to prenese na novi jezik. Jedan od tih ljudi je i veliki Jakob Grim (jedan od čuvene braće Grim), koji je štampao prevode srpskih pesama, pisao članke o njima, ushićeno učio srpski, te čak na nemački preveo Vukovu „Gramatiku srpskog jezika“.
Opčinjenost srpskom epikom i lirikom seli se i u Francusku, za vreme Napoleona. Francuzi su se između 1805. i 1813. pobliže upoznali sa Srbima za vreme takozvane Ilirske kraljevine (koja je dosezala i do srpskih krajeva). Nemali broj istaknutih francuskih književnika i publicista tog vremena odlučuje se na poduhvat prevođenja srpskih narodnih pesama na francuski jezik. U tome su imali veoma uspeha, jer su ove pesme još dugo vremena nailazile na odličan prijem kod publike; s tim što za razliku od Nemaca, Francuzi su naše pesme prevodili i pretakali u prozu.
Njih sledi i Engleska, koja se takođe nakon Hasanagnice zanima za naše narodno kulturno blago. Godine 1826, zet Valtera Skota – Džon Lokhart štampao je svoje prevode srpskih pesama u uglednom časopisu Tromesečnom pregledu. Iduće, 1827. godine, izašla je prva zbirka engleskih prevoda naših pesama od Džona Bauringa, i ona je imala znatnog uspeha. Bilo je još i drugih engleskih prevodilaca, od kojih su najpoznatiji: Oen Meredit, koji je svoje dosta slobodne ali lepe i zanimljive prepeve štampao 1861. godine pod naslovom Serbski Pesme, g-đa Elodija Mijatović, profesor R. V. Siton-Vatson, i drugi. Gotovo svi engleski prevodi u stihu su, kao i nemački.
„Srpske narodne pesme prevođene su i na jezike drugih prosvećenih naroda, gotovo na sve jezike evropske. Na ruski su ih prevodili Aleksandar Puškin, A. K. Vostokov, N. Berg, N. G. Černiševski, Gerbelj, i drugi; na poljski, Adam Mickievič, Bogdan Zaleski, J. Feldmanovski; na češki, F. L. Čelakovski, Vaclav Hanka, Josif Holeček; na slovenački, Jakob Zupan, Luka Svetec, Fran Cegnar, Fran Levstik; na talijanski, Nikola Tomazeo, Frančesko Karara, Zarbarini, Đakomo Kjudina, Anđelo de Gubernatis; na švedski, čuveni švedski pesnik Johan Ludvig Runeberg; na mađarski, Jožef Sekač, Ferenc Kazinci. One su, koliko se zna, prevođene i na holandski, danski i rumunski jezik, a verovatno i na mnoge druge.“ – Vojislav M. Jovanović, predgovor knjizi Srpske narodne pesme, 1922.
Skoro 100 godina kasnije nakon ovog predgovora, Srbi kao da su zaboravili svoje nacionalno blago. Srpske epske i lirske pesme uče se od petog do osmog, i u srednjoj školi, a ozbiljnije izučavaju na Filološkom fakultetu u okviru grupa vezanih za srpski jezik.
No, u javnom prostoru, osim neznatnih samostalnih umetničkih projekata, ne vodi se računa o ovoj staroj, poetskoj baštini Balkana. Podsetićemo da su ove pesme, koje su se prenosile vekovima „s kolena na koleno“, osim poetski spomenik našoj borbi s Osmanlijama i Arbanasima, takođe i svedočanstvo veličine srpskog karaktera, herojstva; dok spektar emocija i drame može da parira delima antičke Grčke.