Narodne izreke i poređenja čoveka sa biljkom

Kako je narod kroz narodne izreke i poređenja povezivao neke ljude sa osobinama biljaka. Šta znači kada se kaže Šupalj kao bukva?

 

POREĐENjA

Poređenja (sa „kao“, „kako“ i „kano“) vrše se skoro uvek u odnosu na čoveka: porede se njegove osobine i svojstva sa karakterističnim osobinama i svojstvima naročito životinja i bilja, prirodnih pojava i nebeskih tela.

Poređenja su po takvoj svojoj ulozi neobično zahvalna, ekspresivna, živopisna i poetska građa, od koje postaje jak i sažet, figurativan, ponajpre metaforičan izraz. Po svojoj kakvoći i nameni poređenja stoje na prelazu između govornih izraza doslovnog i govornih izraza prenesenog značenja (Obraz mu je kao đon; Lepe mu se novci za ruke kao med za usta, itd.).

U poređenjima čuvaju se i pojedine geografske oznake i istorijske uspomene (Obilazi kao kiša oko Kragujevca, Prošao kao Janko na Kosovu, itd.); i osobine i karakterne crte pojedinih ličnosti i narodnosti (Lukav kao Latinin, Puši kao Turčin, Šeta se kao Grk po praznom dućanu itd.); pa i tragovi starih izbledelih i iščilelih paganskih verovanja (Lep kao vila, Prazna (kuća) kao vilina pećina, Crven kao vampir, Jak kao vjedogonja, Čupava kao veštica, Teško kao mora, itd.).

Poređenja za boje naš je narod uzeo iz svoje neposredne okoline, i to putem asocijacije. Ona mogu biti statička, kao: beo kao ovca, mleko, sir, jaje, dan i sneg; crn kao katran, ugalj, zift, noć gavran, đavo (vrag); crven kao žar, rak, vampir; plav kao nebo, more; modar kao čivit; žut kao vosak, med, smilje, dukat, ćilibar, limun; zelen kao jed, jogurida; šaren kao detlić, leptir; i dinamička, izvedena od istih: pobeleo kao ovca itd.

Prava poređenja su više stvarna i ozbiljna, a suprotna šaljive i ironične namene.

Poređenja nalazimo i kao uspelu živopisnu sliku i kao zahvalan pesnički začin u svim rodovima književnih ostvarenja, naročito u narodnim pesmama i pričama, a njih ima i u poslovicama i govornim izrazima (kletvama, zakletvama i blagoslovima), i u bajalicama i zdravicama.
Poređenja su često u upotrebi i kao poslovice (Promeće se kao odža kroz ponjavu, Prošao kao Petronije na Brajićima itd.). Zato je potrebno praviti razliku između poređenja koja su samo to — i onih poređenja koja pored toga imaju i poslovično značenje (Hud kao i lud, Hranitelj kao i roditelj itd.).

Poređenja su vrlo ekspresivna frazeološka građa i s pravom ih treba ubrojati u njen ponajvredniji deo kao stilska i poetska sredstva višega reda.

 

Narodna poredjenja čoveka sa biljkom

Visok kao bor.

Vitak kao jela.

Drkće kao prut.

Žuti se kao smilje.

Zarumenio se kô jabuka.

Zdrav kao dren.

Ispucale mu ruke kao borova kora.

Leže kao snoplje.

Leti kao kunina.

Nagizdala se kao livada o Petrovu-dne.

Ođeven kao cvijet.

Ođeo se kao kaćun.

Okitio se kao gora listom.

Opravio se kao lipa u proleće.

Osta jedan kao panj u lazinu.

Porastao kao konoplja.

Pun besede kao šipak zrna.

Pući će kao nenačet kesten (u vatri).

Raste kao vrba.

Rumen kao ruža.

Sâm kao suvo drvo u planini.

Suv kao vejka.

Tanka kao konopljika.

Utanjio se kao stari dub u lazini.

Šupalj kao bukva.

 

Izvor: Antologija narodnih umotvorina – Milivoje V. Knežević