ŠTA JE GRAD ŽRNOV I ZBOG ČEGA JE UKLONJEN
Avala, nadomak Beograda, iako ne spada u najpoznatije planine u Srbiji, svojom lokacijom i činjenicom da je samo 3 mestra deli od statusa planine, jeste poznata širom Srbije i Balkana. Čuveni Avalski toranj i spomenik Neznanom junaku predstavljaju njene simbole, međutim, malo ljudi zna da se na ovoj planini, na mestu današnjeg spomenika nalazio jedan srednjevekovni grad. Reč je o srednjevekovnom gradu Žrnov, koji je važio za jedno od šest najznačajnijih utvrđenja u Srbiji.
Arheolozi tvrde da su se ljudi na ovom lokalitetu bavili rudarstvom još pre 4000 godina, ovde su pronađeni i ostaci Keltske kulture, i osnovana su prva naselja. O ovom utvrđenju velike vredosti danas postoje samo priče i nijedan svedok.
Nekadašnja osmatračnica Kelta i Rimljana
Na najvišem vrhu Avale (511 m nmv.) na temeljima prethodne stražarnice, za koju se pretpostavlja da je pripadala Keltima, Rimljani su podigli svoju osmatračnicu. Njome su kontrolisali put ka Singidunumu i čuvali svoje rudnike. Nije tačno poznato u kom je trenutku vojska Rimske imperije napustila ovu ispostavu.
Avala tokom većeg dela srednjeg veka nije igrala važniju vojnu ulogu, niti je tu postojalo neko bitno utvrđenje. To se promenilo ustoličenjem Stefana Lazarevića, sina kneza Lazara Hrebeljanovića. Ovaj renesansni čovek važio je za jednog od najobrazovanijih vladara, velikog ratnika i viteza.
Nakon što je od Ugara dobio Beograd i u njega preselio svoju prestonicu, Stefan je odlučio da podigne novo utvrđenje čija bi uloga bila da štiti put ka Beogradu i oblast oko njega. Zbog toga je sagradio grad Žrnov na Avali, koje se u ono doba nosio ime Žrnavica. Grad je dobio ime po žrvnju kojim se sitnila ruda nalažena u podnožju brda.
Univerzalni simbol stradalog Srbina
Srbi su nakon Stefanove smrti po prethodnom ugovoru morali da vrate Beograd, ali je Žrnov ostao u srpskim rukama. Tokom nekoliko preuzimanja i vraćanja Žrnova Srbima od strane Osmanlija, oni su tvrđavi nadenuli ime Havala, što znači smetnja. Tako je i cela planina dobila ime Avala. Pretpostavlja se da je tvrđava napuštena u XVIII veku.
Ruševine Žrnova mirovale su do žestokih borba srpske vojske sa nemačkim i austrougarskim napadačima. Nakon što je okupator ovladao Avalom, pronašao je jednog maloletnog srpskog vojnika koji je poginuo tokom artiljerijskog napada. Nemci su ga propisno i dostojanstveno sahranili u Žrnovu i na drvenom krstu napisali: “jedan nepoznati srpski vojnik”.
Po završetku Velikog rata nastala je fama oko identiteta ovog dečaka, međutim njegovo ime i prezime nikada nije utvrđeno. On je zbog toga postao univerzalni simbol stradalog Srbina. Podignut mu je skromni spomenik, ali je upravo on poslužio kralju Aleksandru kao inspiracija da na tom mestu izgradi nešto drugo.
Žrnov do temelja sravljen sa zemljom
Iako je Žrnov od neprocenjivog značaja za srpsku istoriju, kralj Alekandar je rešio da ga sruši i na tom mestu izgradi spomenik Neznanom junaku. Brojni apeli javnosti nisu urodili plodom, te je bez ijednog logičnog opravdanja Žrnov srušen uz prisustvo samog kralja. U tri odvojene serije eksplozija dinamitom su uništeni ostaci grada, i od Žrnova nije ostao ni kamen.
Na mestu nekadašnje tvrđave igrađen je čuveni spomenik po nacrtu vajara Ivana Meštrovića. On je te kobne 1934. godine na raspolaganje dobio novac i moć da sprovede svoju zamisao u delo.
“Sravniti sa zemljom čitav grad, čiji temelji datiraju još iz antike, utvrdu koja je u putopisima nabrojana kao jedna od šest najznačajnijih u Srbiji je nedopustivo. Nije Aleksandar smeo da sebi da tolika ovlašćenja da gde god prstom upre, tamo mora da se ruši”, navodi istoričar Radovan Damjanović.
Danas se tvrdi da razlog uništavanja ostatka beogradske istorije leži isključivo u hirovitosti tadašnjeg monarha i njegove privrženosti masonima.
Misteriozni razlog uništavanja srpske tvrđave
Kralj je Meštrovića izuzetno cenio, a obojica su bili osvedočeni masoni. Srpska prestonica Beograd je u vreme kraljevine Jugoslavije smatrana značajnim uporištem svetske masonerije, pa se za to vezuje i izgradnja spomenika Neznanom junaku.
Ceremoniju otvaranja spomenika na Vidovdan 1934. godine je otpočeo kralj sa srebrnim čekićem u ruci. Ovo je jedan od osnovnih simbola alatke kod masona.
Drugo objašnjenje ovog čina leži u tome da je Aleksandar bio jugoslovenski, a ne srpski kralj, pa da je zbog toga želeo da Žrnov, grad koji je simbol srpstva zameni spomenikom novog svetskog poretka.
Kompleks je završen četiri godine nakon otvaranja, što kralj Aleksandar nije doživeo, stradavši u atentatu u Marselju.