STRADALNICI POD MANTIJOM
Sveštenici iz više oblasti u Republici Srpskoj i donekle u Srbiji pokazali su se kroz vremena kao veliki stradalnici. Sveštenomučenici i sveti novomučenici koje ovde pominjemo dali su svoje živote na brutalan, zverski način.
Ubijeni, zaklani, streljani ili preminuli od žalosti… Život pravoslavnih sveštenika na ovom tlu ni u jedno vreme nije bio tako lak i jednostavan. Sveštenici sa ovog spiska dokazuju tu tvrdnju.
Sabor novomučenika Glamočkih i Kulenvakufskih
Sveštenomučenik Simo Glamočki
Sveštenomučenik Simo (Banjac) rođen je 1871. godine u Gornjem Ribniku. Bogosloviju u Raljevu završio je 1893. godine. Od 1894. do 1896. godine bio je učitelj u Ključu i Donjem Vakufu. Sveštenički čin primio je 1897. godine. Služio je u parohijama Smoljani, Kamenu i Glamoču. Zaklale su ga ustaše, uoči Ilindana 1941. godine u Glamoču.
Sveštenomučenik Mirko Glamočki
Sveštenomučenik Mirko (Stojisavljević) rođen je u Otišiću kod Senja 1885. godine. Po završetku Bogoslovije u Zadru rukopoložen je za sveštenika 1909. godine. Služio je u glamočkoj crkvi. S dvadesetjednogodišnjim sinom Novicom bačen je u jamu Korićni 30. jula 1941. godine.
Novomučenik Novica Glamočki
Novomučenik Novica bio je sin glamočkog sveštenika Mirka Stojisavljevića. U svojoj dvadeset prvoj godini s ocem i mnogim drugim Srbima bačen je u jamu Korićni 30. jula 1941. godine.
Sveštenomučenik Rodoljub Kulenvakufski
Sveštenomučenik Rodoljub (Samardžić) rođen je 16. marta 1907. godine u Rogatici. Po završetku Bogoslovije rukopoložen je za sveštenika 16. marta 1931. godine. Službovao je u Drnišu, Metkoviću, Trepljuhu i Glamoču. Ubijen je zajedno sa ženom i decom u junu 1941. godine za vreme velikog pokolja Srba u Kulenvakufu. Ubili su ga tek pošto je gledao klanje supruge i dece.
Ispovednik Vukosav Kulenfakufski
Protojerej Vukosav (Milanović) rođen je 1865. godine u selu Suvaja kod Bosanskog Petrovca. Po završetku Bogoslovije u Raljevu rukopoložen je za sveštenika 1892. godine. Služio je u Kulenvakufu, gde je i penzionisan. Uhapšen je krajem jula 1941. godine s decom i unučićima. Pošto je bio slep ustaše su ga naterale da sluša kako mu kolju decu. Od tuge i žalosti umro je kasnije u Lici.
Sveti mučenici dabrobosanski i mileševski
Saborni praznik ovih mučenika, kao i mučenika Glamočkih i Kulenvakufskih ustanovljen je na redovnom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora Srpske Pravoslavne Crkve u maju 2005. godine. Na ovaj dan vrši se pomen svetih sveštenomučenika Dabrobosanskih, postradalih za vreme drugog svetskog rata od ustaša i partizana.
Svetenomučenik Petar, Mitropolit dabrobosanski
Ovoga dana spominje se sveštenomučenik Petar sa svim drugim sveštenomučenicima Dabrobosanske eparhije. Njegov glavni spomen je 4. septembra, pod kojim datumom mu je i opisano žitije.
Ispovednik Varnava, Episkop hvostanski
Spominje se na današnji dan sa drugim sveštenomučenicima mitropolije Dabrobosanske. Glavni praznik mu je 30. oktobra, kad mu je i opisano žitije.
Prepodobnomučenici žitomislićki
Osam monaha manastira Žitomislić, među kojima jeromonasi Dositej (Vukićević), Konstantin (Vučurović), Makarije (Pejak) bačeno je od strane ustaša u jamu u Drugom svetskom ratu. Njihove svete mošti bile su pohranjene u grobnici pored oltara manastirske crkve. U toku rata u Bosni manastir i grobnica mučenika su razoreni. Novomučenici Žitomislićki svečano su pribrojani diptisima svetih 15. maja 2003. godine, kad je obnovljeni manastir Žitomislić osveštan.
Sveštenomučenik Momčilo Čelebićki
Sveštenomučenik Momčilo (Grgurević) rođen je 1906. godine u mestu Srbinje (Foča). Završio je Bogosloviju u Sarajevu 1928. godine, a rukopoložen je u čin đakona i prezvitera 1929. godine. Služio je kao parohijski sveštenik u Čelebićima sve do mučeničke smrti 9. novembra 1945. godine. Početkom Drugog svetskog rata bio je određen za likvidaciju nekoliko puta, ali je milošću Božjom izbegao sve pokušaje. U novembarskoj noći 1945. godine, kad je rat već bio završen, uhvatila ga je tročlana potera. Postoje dve verzije njegovog mučeništva: prva je da mu je živom pretesterisan vrat i druga je da mu je musliman iz potere odsekao glavu. Poznato je da su glavu sveštenomučenika Momčila odneli su kao trofej u zgradu Opštine u Čelebićima. Posle 45 godina sin Vasilije preneo je očeve zemne osatke i sahranio ih pored crkve u Čelebićima. Pravoslavni meštani Čelebića godinama su na sveštenomučenikovom grobu viđali čudesnu nebesku svetlost. Danas se mošti sveštenomučenika Momčila čuvaju u crkvi svetog Nikole u zaseoku Rjeci u Čelebićima.
Sveštenomučenik Dobrosav Donjevakufski
Sveštenomučenik Dobrosav (Blažević) rođen je 1916. godine u Visokom. Osnovno obrazovanje stekao je u rodnom mestu, dok je Bogosloviju završio u Sarajevu. Za đakona i sveštenika rukopoložen je 1939. godine u Sarajevu, odakle je upućen u Donji Vakuf na parohiju. U junu 1941. godine uhvatile su ga ustaše i okovanog i vezanog za zaprežna kola vodili su ga ulicama. Zverski je ubijen na putu za Bugojno. Telo mu nije nikada pronađeno.
Sveštenomučenik Mihailo, sabrat manastira Žiče
Jeromonah Mihailo (Đusić) rođen je u selu Glediću iznad Ljubostinje, 1911. godine. Završio je Bogoslovski fakultet u Beogradu. Zamonašen je 6. januara 1934. godine, a iste godine primio je jerođakonski i jeromonaški čin. Partizani su ga uhvatili, zajedno s protosinđelom Jovanom Rapajićem, u maju 1945. godine i streljali u Blažuju kod Sarajeva.
Sveštenomučenik Jovan, sabrat manastira Žiče
Protosinđel Jovan (Rapajić) rođen je 1910. godine. Završio je Bogosloviju 1931. godine, a zatim je apsolvirao na Bogoslovskom fakultetu Srpske Pravoslavne Crkve. U maju 1945. godine partizani su ga uhvatili zajedno s jeromonahom Mihailom Đusićem. Bili su u zatvoru OZNA-e, gde su ih partizani izgladnjivali i mučili. Streljan je u Blažuju kod Sarajeva u maju 1945. godine. Očevici su kasnije govorili da su sami sebi kopali jamu.
Sveštenomučenik Jovan Vozućki
Sveštenomučenik Jovan (Zečević) rođen je 1895. godine u Bosanskom Novom. Završio je Bogosloviju u Sarajevu, a tamo je bio u grupi Gavrila Principa, zbog čega su ga austrijske vlasti osudile na četvorogodišnju robiju. Rukopoložen je za đakona i sveštenika 1922. godine. U junu 1941. godine odveden je s grupom Srba u teretnom vagonu u Koprivnicu. Strašno je mučen i na kraju ubijen.
Ispovednik Božidar Bilješevski
Sveštenomučenik Božidar (Jović) rođen je 1912. godine u Busovači. Završio je Bogosloviju u Sarajevu, a rukopoložen je za đakona i sveštenika 1937. godine. Umro je 9. maja 1951. godine u kazneno-popravnom zavodu u Zenici, gde je iako nevin izdržavao kaznu od osam godina.
Sveštenomučenik Bogdan Sarajevski
Protojerej Bogdan (Lalić) rođen je 8. juna 1889. godine u Sarajevu. Završio je bogoslovsko-učiteljsku školu u Prizrenu. Rukopoložen je za sveštenika 25. aprila 1924. godine. Kao parohijski sveštenik službovao je na parohijama u Cikotama, Mokrom, Palama i Vranjanu. Na dužnosti veroučitelja zatekao ga je Drugi svetski rat. Uhapšen je polovinom juna 1941. godine, zajedno sa svojim sinom koji je bio učenik bogoslovije, a čije ime nije sačuvano. Obojica su ubijeni na Velebitu i bačeni u jamu Jadovno.
Sveštenomučenik Trifun Ilijaški
Sveštenomučenik Trifun (Maksimović) rođen je 1873. godine u selu Zeniku kod Sarajeva. Završio je Bogosloviju u Raljevu, nakon čega je rukopoložen za đakona i sveštenika 1899. godine. Progonjen je od strane austrijskih vlasti. Početkom Prvog svetskog rata bio je utamničen. Streljan je u Semizovcu u septembru 1914. godine.
Sveštenomučenik Velimir Košutički
Sveštenomučenik Velimir (Mijatović) rođen je 1901. godine Sokocu. Završio je Bogosloviju u Sarajevu nakon čega je rukopoložen za đakona i sveštenika 1923. godine. Bio je paroh Košutički. Za vreme Drugog svetskog rata proteran je u Srbiju, gde je streljan od strane partizana u martu 1945. godine.
Sveštenomučenik Božidar Kotorski
Sveštenomučenik Božidar (Minić) rođen je 1901. godine u Kolašinu. Završio je Bogosloviju u Sarajevu, a rukopoložen je za đakona 1926. godine, a za sveštenika 1927. godine. Partizani su ga streljali 1945. godine.
Sveštenomučenik Miladin Bilješevski
Sveštenomučenik Miladin (Minić) rođen je 15. novembra 1913. godine u Pljevljima. Završio je Bogosloviju u Sarajevu 1935. godine. Do rukopoloženja 17. oktobra 1937. godine radio je u Crkvenom sudu. Bio je paroh Brežičanski i Bilješevski. Uhapšen je 27. aprila 1941. godine. Ubio ga je bivši fratar iz Busovače, Eugen Gujić.
Sveštenomučenik Marko Kupreski
Sveštenomučenik Marko (Popović) rođen je 1876. godine u Kupresu. Završio je Bogosloviju u Raljevu, a sveštenički čin je primio 1901. godine. Za vreme Prvog svetskog rata austrijske vlasti su ga duže vreme držale kao taoca. Ustaše su ga uhapsile 6. juna 1941. godine u Kupresu. U Bugojnu je nekoliko dana bio zatvoren. Zaklan je u šumi Jusufa Spajića 24. juna 1941. godine.
Sveštenomučenik Dimitrije Nikšićki
Sveštenomučenik Dimitrije (Rajanović) rođen je 2. februara 1909. godine u Novoj Varoši. Osnovnu školu i gimnaziju završio je u Prijepolju, a Bogosloviju u Prizrenu 1931. godine. Rukopoložen je 1932. godine i postavljen je za parohijskog sveštenika u Sokolovićima. Početkom 1939. godine prešao je u selo Nišić kod Sarajeva. Ubijen je u okolini Ilijaša, u avgustu 1941. godine, s jednom grupom Srba.
Sveštenomučenik Budimir Dobrunski
Sveštenomučenik Budimir (Sokolović) rođen je 1910. godine u Tegarama, kod Srebrenice. Završio je Bogosloviju na Cetinju 1931. godine. Sveštenički čin primio je naredne 1932. godine. Streljali su ga partizani u Miljevini 1945. godine.
Sveštenomučenik Relja Blažujski
Sveštenomučenik Relja (Spahić) rođen je 1906. godine u Rogatici. Završio je Bogosloviju u Sarajevu. Rukopoložen je za đakona i sveštenika 1927. godine. Bio je paroh Rogatički, a potom i Blažujski. Ustaše su ga streljale 10. avgusta 1941. godine, zajedno s 26 parohijana u šumi kod Butmira.
Ispovednik Lazar Aradski
Sveštenik Lazar (Ćulibrk) rođen je 1847. godine u Vojevci. Rukopoložen je za đakona i sveštenika 1874. godine. Za vreme Prvog svetskog rata interniran je u Arad, gde se i upokojio 12. marta 1915. godine.
Sveštenomučenik Savo Brezanski
Sveštenomučenik Savo (Šiljak) rođen je 1909. godine u selu Lađanima kod Pljevalja. Završio je Bogosloviju u Prizrenu 1931. godine, a sledeće 1932. godine, rukopoložen je za sveštenika. Ubijen je 1945. godine u Slavoniji.
Sveštenomučenik Savo Sarajevski
Sveštenomučenik Savo (Škaljak) rođen je 1881. godine u Stupini. Završio je Bogosloviju u Raljevi, nakon čega je primio sveštenički čin 1907. godine. U vreme Prvog svetskog rata austrijske vlasti su ga uzele za taoca. Posle mnogobrojnih muka umro je u bolnici za umobolne u Sarajevu 1918. godine.
Sveštenomučenik Milorad Ilinobrdski
Sveštenomučenik Milorad (Vukojičić) rođen je 1917. godine u Pljevljima. Završio je Bogosloviju u Sarajevu i rukopoložen je za sveštenika 1940. godine. Vojni sud u Pljevljima osudio ga je kao četnika na smrt. Streljan je 1945. godine.
Sveštenomučenik Ratomir Dubočki
Sveštenomučenik Ratomir (Janković) rođen je 1915. godine u Pljevljima. Završio je Bogosloviju u Sarajevu 1937. godine, a sveštenički čin primio je 1938. godine u Sarajevu. Streljali su ga Italijani 4. decembra 1941. godine u Pljevljima.
Sveštenomučenik Mihailo Pribojski
Sveštenomučenik Mihailo (Jevđević) rođen je 1891. godine u selu Žirči. Sveštenički čin primio je 1913. godine. Streljali su ga partizani u Novom Pazaru 1945. godine.
Sveštenomučenik Dušan Bučevski
Sveštenomučenik Dušan (Prijović) rođen je 1906. godine u Pljevljima. Završio je Bogosloviju u Prizrenu 1928. godine. Sveštenički čin primio je naredne 1929. godine. Streljan je od strane partizana 1946. godine u Pljevljima.
Sveštenomučenik Dobrosav Sjeverinski
Sveštenomučenik Dobrosav (Soković) rođen je 1915. godine u selu Mokronozi kod Višegrada. Po završetku Bogoslovije u Sarajevu, primio je sveštenički čin 1939. godine. Ubile su ga ustaše u Sarajevu, u leto 1941. godine.
Sveštenomučenik Nestor, iguman Mileševski
Sveštenomučenik Nestor (Trkulja) rođen je 1899. godine u Crnom Lugu. Nakon završetka monaške škole, zamonašen je u manastiru Rakovica 1924. godine. Iste godine primio je i sveštenički čin. Pred početak Drugog svetskog rata postavljen je za starešinu manastira Mileševe. Streljali su ga partizani u oktobru 1941. godine.
Sveštenomučenik Serafim, iguman Trojicki
Arhimandrit Serafim (Džarić) rođen je 1875. godine u selu Oćevini kod Pljevalja. Zamonašen je 1897. godine u manastiru Svete Trojice kod Pljevalja. Za jerođakona je rukopoložen 1898. godine, a za jeromonaha 1900. godine. Bio je dugogodišnji starešina manastira Svete Trojice kod Pljevalja. Streljali su ga partizani u Pljevljima 1. decembra 1941. godine.
Sveštenomučenik Andrija Pljevaljski
Sveštenomučenik Andrija (Šiljak) rođen je 1898. godine u Pljevljima. Po zaršetku Bogoslovije u Prizrenu rukopoložen je za sveštenika 1922. godine. Streljali su ga Italijani 4. decembra 1941. godine u Pljevljima.
Sveštenomučenik Slobodan Pljevaljski
Sveštenomučenik Slobodan (Šiljak) rođen je 1881. godine na Ilinom brdu kod Pljevalja. Po zaršetku Bogoslovije u Prizrenu rukopoložen je za sveštenika 1903. godine. Streljali su ga partizani 5. decembra 1945. godine.