Jadranka Plavšić

 

Kubizam, Pikaso i Gernika – genijalni španski slikar i njegova monumentalna slika

 

Kubizam je možda bio najuticajniji pokret u istoriji umetnosti od renesanse. Umetnici koji su mu pripadali srušili su pravila perspektive, koja su vladala slikarstvom najmanje četiri veka i uspostavili formalno i konceptualno nove načine rada, koje nijedan umetnik nakon njih nije mogao zanemariti.

Ova značajna revolucija, koja je zahvatila gotovo sve vidove slikarstva, nije došla potpuno nenajavljena, jer bilo je eksperimenata, koji su već pripremili teren i potporu. Michel Puy je priznao kubizam kao vrhunac procesa pojednostavljenja, koji je započeo Cezanne (Sezan), a nastavili su ga Matisse (Matis) i Derain (Derin). Lekcije naučene od Cezanna bile su svakako osnova svih avangardnih umetničkih iskaza. On je prihvatio izazov da očvrsne prostor, da predmete prikaze kao geometrijske oblike, da prikazuje bliske i daleke elemente istovremeno i u istoj ravni, da žrtvuje bogatstvo boja za izraz volumena i da ustroji sliku u skladu sa mentalnim i racionalnim šemama.

Kad su se 1907. godine pojavile GOSPODJICE IZ AVIGNONA Pabla Picassa, predstavljale su radikalan pomak od kanona tradicionalnog portreta. Kad njima nisu više vladali zakoni jedinstvene, središnje perspektive, umetnici su motiv mogli prikazati istovremeno sa različitih tački gledišta. Picassa je sa Georgesom Braqueom upoznao zajednički prijatelj, pesnik Guillaume Apollinaire. Obojica umetnika žudela su za novim jezikom i radila su zajedno više od sedam godina. Tražili su način da izraze potpuniju stvarnost i nežnije višestruke vidove (slikajući ono što se zna o prostoru i oblicima, a ne samo ono što se vidi).

Sličnost njihovih slika je velika da ponekad ne možemo odrediti kome delo pripada. Medjutim, čini se kako je Braque više ostao u dodiru sa formalnim vrednostima, koje su se zasnivale na skladnoj, ritmičkoj kompoziciji, dok je Picasso, ostajući veran svojoj španskoj krvi, bio agresivniji, strastveniji i dramatičniji. Teme koje se pojavljuju u delima obojice slikara, imaju gotovo posvećenu ozbiljnost, te pejzaži u kojima su male kuće pojednostavljene do geometrijskih kockastih oblika. I samo ime “kubizam” pojavilo se u opisu toga detalja. Često su to bili portreti trgovaca i kolekcionara, prijatelja dvojice slikara, dok mrtve prirode pokazuju predmete usko povezane kao da su deo mreže.

Unutar dve godine, proces rastvaranja forme koji su započeli Picasso i Braque, doveo je fragmentaciju i opskurnost do takvih krajnosti da su dela postala tajnovita i nerazumljiva. Ova faza poznata je pod nazivom analitički kubizam: piramidalne strukture geometrijskih objekata. Kubisti su zapravo pokušavali proniknuti u najveće dubine stvarnosti, istražujući njezine najskrivenije vidove kako bi prikupili što više podataka. Picasso je priznat kao otac novog istorijskog i umetničkog doba.

Usledio je razvoj kubizma u tkz. Sintetički kubizam, gde se predmet, koji se na početku analizira i rastavlja u delove gubeći na taj način svaki prepoznatljivi oblik. Kubisti su sad hteli izbeći opasnost apstrakcije. Sad su se na njihovim delima pojavljivala slova, brojevi i “delovi stvarnosti” kao što su krpa, izresci iz novina, marke … Upotreba tih predmeta od strane kubista pokrenula je širenje tehnike kolaža. Potreba za mirom i jasnoćom, te osećajući odbojnost prema mrkim i jednoličnim bojama većine kubističkih slika, Juan Gris i nakon njega Fernand Leger usvojili su strogu strukturu i svetlije i blještavije boje. Kubizam tih umetnika bio je jednostavan, osnovni i sematski jezik geometrijskih oblika obogaćen ravnim prostorima jasne i čiste boje.

Guernica (Gernika)

Na ovoj zidnoj slici, Picasso pokazuje svoj novi stil. Guernica ima istinsku monumentalnu uzvišenost. Kao pripadnik neutralne zemlje, Prvi svetski rat ga nije pogodio, koliko je to učinio španski gradjanski rat. Nakon Frankovog terorističkog bombardovanja 26.04. 1937. godine na mesto Guernica, nekadašnje prestonice Baska, na severu Španije, Picasso odlučuje naslikati sliku tog dogadjaja. Nizom snažnih likova, slika nas podseća na agoniju rata.

Bila je proročanska vizija propasti. Simbolizam tog prizora protivi se tačnom tumačenju, i pored nekoliko tradicionalnih elemenata: majka i njeno mrtvo dete su potomci Piete, žena sa svetiljkom nas podseća na Statuu Slobode, a ruka mrtvog borca, koja još uvek steže slomljeni mač je poznati amblem herojskog otpora. Isto tako osećamo i suprotnost izmedju pretećeg bika sa ljudskom glavom, zamišljenog da predstavlja mračne sile, i konja na umoru.

. . .