ZDANJE JUGOSLOVENSKE MODERNE
Smeštena na Senjaku, koji se među Beograđanima smatra jednim od najelitnijih naselja, nalazi se čuvena zgrada BIGZ-a. Ona je odredila pravac beogradske arhitekture svojom čudnovatom inovativnošću.
Ukoliko tragate za apartmanom u glavnom gradu, veoma je izvesno da ćete prošpartati po Senjaku, tražeći da budete u isto vreme smešteni i blizu dešavanja i izdvojeni od istih. Na tom mestu, nemoguće je ne videti jedno od najpoznatijih ostvarenja jugoslovenske moderne – zgradu BIGZ-a.
Potreba za državnom štamparijom
Nakon što je vreme Velikog rata i velikog pokolja na Balkanu prošlo i Srbija odnosno Jugoslavija uronila u vreme mira odnosno stagnacije, javila se potreba za većim angažovanjem po pitanju obrazovanja. Za potrebe državne štamparije u periodu između 1934. i 1941. godine u obliku čiriličnog P, nalik na štamparsku mašinu projektovana je zgrada BIGZ-a. Glavni projektant je bio Dragiša Brašovan, jedan od popularnijih arhitekata toga doba.
Ko je Brašovan?
Dragiša Brašovan je jedan od pionira jugoslovenske moderne arhitekture. Rođen je u Vršcu, a svoje delovanje vezuje za Beograd. Može se reći da je njegova arhitektura dobila vetar u leđa u kasnijim fazama njegovog života, kada je svoje obrazovanje, poput kaputa odložio i prihvatio se novim trendovima u arhitekturi.
Tada je nastala zgrada IV Vojvodine u Novom Sadu, poznata i kao Banovina, zgrada komande vazduhoplovstva u Zemunu. Osim zgrade BIGZ-a, projektovao je i čuveni hotel „Metropol“ u Beogradu.
Arhitektonska moderna
Iako na Senjaku dominiraju fasade koje su odlika jedne faze gradnje u kojoj je građanska Jugoslavija bila uzor, zgrada BIGZ-a predstavlja dominantnu građevinu i orijentir u ovom delu grada. BIGZ je u vreme zlatnog socijalizma zapošljavao gotovo 3000 ljudi. Nažalost, kao i većina firmi, devedesetih godina je prepušten nemaru, a poslednjih nekoliko godina BIGZ je doživeo neku vrstu malog vaskrsa.
Ova zgrada imala je sličnu sudbinu kao EI ili MIN u Nišu, pa su se u nju uselile tek poneke firme. I dalje je većinski vlasnik ove zgrade Beogradski izdavačko-grafički zavod. Mladi umetnici, dizajneri, arhitekte i muzičaru su se naselili u ovu zgradu, pa i danas na preko 25.000 kvadrata ima onih koji bi da rade neku vrstu posla koja je u sprezi sa umetnošću.
Muzička scena
Nova srpska muzička scena je veoma je donela promene i svežinu muzici. Bas i Stega, DžDŽ, Metak Zlikovca, Autopark, Repetitor, neki su od bendova koji vežbaju upravo u ovoj zgradi. Postoji i takozvano udruženje “Manekeni BIGZA-a”, a Insajder je svojevremeno ispitivao i nepravilnosti privatizacije ove zgrade.
Filmska scenografija u BIGZ-u
Zbog svoje autentičnosti,nekoliko puta zgrada BIGZ-a poslužila je i kao scenografija za snimanje filmova. Naime, u ovoj zgradi snimljen je film Dvojnik iz 1963. U savremenoj kinematografiji BIGZ se pojavljuje u filmu Profesionalac u kome glavnu uloge tumače Bora Todorović i Branislav Lečić.
Film je rađen po istoimenoj predstavi Dušana Kovačevića, ali je adaptiran savremenijem vremenu i kontekstu devedesetih, pa se zgrada kao razorena tvorevina potpuno uklopila da dočara ambijent tog doba.
Pregršt izdavača, odsustvo kvaliteta
Nekadašnja izdavačka delatnost porpilično se razlikovala od današnje. Naime, doći do izdavača i objaviti knjigu nekada je značilo trnoviti put i lutanje od mesta do mesta, kako bi o rukopisu sud dali relevantni stručnjaci. Tiraži su bili veći, a urednički poslovi stroži.
Danas je na desetine izdavačkih kuća od kojih svega nekoliko ima baš ono što kuća treba da ima. Proveru kvaliteta dela i dobre urednike. Međutim i uprkos tome, svedoci smo da se štampa baš svašta i da literarna težina opada. Zbog toga što danas svako može da plati da bi izdao knjigu, događa se upravo problem sa masprodukcijom i zasićenjem tržišta.
Ovakva praksa deo je konzumerističkog društva, pa se mnogi BIGZ-a sećaju sa nostalgijom upravo i zbog kvaliteta izdavanja knjiga i grafičkih publikacija.