NAJOMILJENIJI NARODNI JUNAK
Vuk Mandušić je rođen oko 1610. godine u okolini Šibenika. Nakon pogibije Grigorija Subotića, Vuk Mandušić je izabran za harambašu.
Dana 31. jula 1648. godine u borbi sa Turcima poginuo je jedan od najslavnijih i najopevanijih srpskih junaka Vuk Mandušić iz Ravnih Kotara.
O njemu ima malo istorijskih podataka, ali se pouzdano zna da se isticao izuzetnom hrabrošću u borbama protiv Turaka.
Vuk Mandušić je rođen oko 1610. godine u okolini Šibenika. Nakon pogibije Grigorija Subotića, Vuk Mandušić je izabran za harambašu.
Bio srpski uskočki vojvoda (harambaša) u Dalmaciji (okolina Šibenika) iz 17. veka i ratovao je najviše u službi Mletačke republike (Venecije, koja je u to vreme bila najjača sila na Jadranu) protiv Turaka, za vrijeme Kandijskog rata.
Taj deo Dalmacije je oduvek bio naseljen srpskim pravoslavnim stanovništvom i stalno poprište osvajačkih pohoda Osmanske imperije prema Mletačkoj Republici. Između turskog nekrsta i mletačkog lažikrsta, naš narod je opstajao u tom stalnom trvenju velikih sila i borbi za prevlast na Jadranu, opiravši se unijaćenju tj. pokatoličavanju.
Tako je Mandušić sa svojim četama prodirao na teritoriju pod kontrolom Turaka, napadao njihovu vojsku, pljačkao ih i ubijao.
Uz serdare iz Ravnih Kotara, Stojana Jankovića i Iliju Smiljanića, Mandušić je najomiljeniji i najveći narodni junak uskočkog ciklusa srpskih epskih pesama.
Poginuo je u borbi sa Turcima kod utvrđenja u Zečevu.
Kao vojnik je bio neustrašiv, kao komandant nenametljiv i nesebičan i sve je delio sa svojim saborcima, koji su ga beskrajno voleli, poštovali i slušali. Sve ovo zapazio je i mletački generalni providur za Dalmaciju Leonardo Foskolo koji je bio njegov savremenik. U sadržaju njegove depeše prvi put se spominju podaci o Vuku Mandušiću.
Foskolo tu opisuje detaljno o provali srpskih uskoka u Ključ. To je primer tipičnog uskočkog pohoda duboko u tursku teritoriju (devet konaka).
Mletački istoričari iz toga vremena takođe su priznali i zapisali da su njegova hrabrost i njegovi podvizi dostojni da se unesu u sve istorije.
Po naredbi generalnog providura Foskola, Vuk Mandušić je dobio zadatak da napadne tursku vojsku predvođenu Husein-begom, koja se vraćala sa pljačkaškog pohoda iz zadarskog zaleđa. Odlučio je da Turcima postavi zasedu u Zečevu (kod Šibenika), gde se nalazila tvrđava sa kulom, opasana zidom širokim četiri stope. Zajedno sa Vukom Mandušićem u borbi su učestvovali i harambaše Medaković, Miljanić, Vukadin Mitrović i Ilija Smiljanić. Mnogobrojna turska vojska nadjačala je uskoke. Vuk Mandušić se neustrašivo borio i pošto mu je bila odsečena desna ruka, uspeo je da ubije još četiri turska vojnika. Nakon toga pao je od iznemoglosti, te su ga Turci zarobili i ubili.
Telo Vuka Mandušića sahranjeno je na mestu pogibije, u Dolovima Mandića, na putu Benkovac-Kistanje, gde i danas postoji spomenik o tome.
Nakon te bitke, cela srpska Dalmacija je oplakivala tužnu, ali i slavnu smrt Vuka Mandušića. Čak je i državni sekretarijat Vatikana je obavešten od strane nuncija u Veneciji da je mletačka vlada “teška srca“ primila vest o smrti neustrašivog Srbina Vuka Mandušića, što govori o njegovom značaju za Mletačku Republiku.
Mitropolit Petar II Petrović-Njegoš obesmrtio je Vuka Mandušića u svom najvećem delu “Gorskom vijencu”. Od svih junaka iz Gorskog vijenca Vuk Mandušić je najbogatiji unutrašnjim protivrečnostima. U njegovom liku Njegoš je naslikao tipičnog srpskog junaka ali i čoveka sazdanog od krvi i mesa, ne samo “od oružja”. U njemu se prepliću junaštvo, mahnitost, ćudljivost, tajna ljubav i dečački iskrena ljubav prema dragim stvarima.
Miomir Đurišić