ŠTA JE DIGLOSIJA I ZAŠTO JE BITNA
Druga polovina dvadesetog i početak dvadeset prvog veka obeležile su silne migracije ka zapadu Evrope i dalje, ka novom svetu, Sjedinjenim Državama i Australiji. Upravo zbog ovoga je nastala diglosija, odnosno dvojezičnosti u mnogim porodicama.
Došlo je do toga da roditelji pričaju maternjim jezikom u kući, a uglavnom, mučeći se, strani jezik na poslu. Deca, međutim, maltene od polaska u jaslice, usvajaju jezik države u kojoj su rođena.
Nakon određenog perioda, otprilike, sa ulaskom u pubertet, vladaju „drugim“ jezikom kao da je maternji, a jezik svojih roditelja pričaju sa poteškoćama. Mnogi se, potpuno nepravedno, suočavaju sa neprijatnostima kada posete zemlju svojih roditelja. Zapaža se, dakle, potpuno obrnut proces od onog koji su prošli njihovi roditelji. A Srbija je jedna od zemalja sa brojnom dijasporom. Upravo zbog toga diglosija može predstavljati veliki problem.
Nastava srpskog jezika u inostranstvu
Kao jedna od najpoželjnijih evropskih destinacija ljudi koji odlaze navodi se najčešće Nemačka. Deca migrantskog porekla, samim tim i deca naših iseljenika, imaju mogućnost pohađanja nastave na maternjem jeziku zemlje porekla. Tu postoje mnoga praktična rešenja, ali i brojne teškoće birokratske prirode. Ako se uzme za primer, srpski jezik, to bi značilo da deca srpskog porekla širom neke od pokrajina, kao što su Baden-Virtemberg, Bavarska, Meklenburg ili Hesen, idu pre podne na redovnu nastavu. Potom, određenog dana u nedelji, odlaze na popodnevnu nastavu svog maternjeg jezika. Ona se održava u prostorijama jedne određene škole ili institucije koja mora da se nalazi u istom gradu ili okrugu. U pitanju nije ono što bismo u Srbiji nazvali školom stranih jezika, već nastava maternjeg jezika, koja se odvija mimo redovne nastave.
Diglosija i dopunska nastava
Ovakav vid nastave otpočeo je sa masovnim iseljavanjem jugoslovenskih radnika u nekadašnju Zapadnu Nemačku, sa jednom od prvih generacija „gastarbajtera“. Bilo je to vreme druge polovine šezdesetih godina. Ova vrsta nastave bila je nazivana dopunskom nastavom na srpskom jeziku. Radnici su dolazili na privremen rad i tokom tih godina njihova deca su morala da pohađaju nemačku školu. Ono što je zanimljivo jeste da su ta deca, nakon povratka u bivšu Jugoslaviju, bila podvrgavana testovima ne bi li se ustanovilo da li uopšte smeju da zadrže kontinuitet i nastave školovanje u razredu koji bi logično sledio.
Naime, kao i u svim sferama života, postojala je zabrinutost kod vladajućih struktura da bi deca radnika na privremenom radu u inostranstvu mogla da izgube korak sa obrazovanjem kod kuće. A prva stvar koja bi na to uticala, bila je zaboravljanje maternjeg jezika. Dešavalo se da su deca po povratku u svoju zemlju vraćana u razred niži od onog koji bi normalno trebalo da pohađaju. Baš zbog manjka znanja srpskog jezika. Upravo da bi se tako nešto izbeglo, deci naših radnika bilo je ponuđeno da na dopunskoj nastavi na maternjem jeziku dalje razrađuju nivo znanja potreban za normalan nastavak školovanja u domovini. Druga prednost ovakvog koncepta obrazovanja bila je upravo u tome što su lokacije za nastavu na srpskom bila mesta okupljanja dece srpskog porekla. Pa su tamo nastajala sportska, folklorna, muzička, naučna i mnogobrojna udruženja sunarodnika. A to je dodatno doprinosilo negovanju kulture zemlje porekla i maternjeg jezika.