UGROŽENOST ŽIVOTA U MORU
U ovom trenutku je salinitet u središnjem delu južnog Jadrana veći od 38,8 promila, a uz površinu dostiže i 39,15 promila.
Hrvatski tim naučnika je u saradnji sa italijanskim kolegama objavio najnovije rezultate istraživanja koji ukazuju na dosad nezabeležene vrednosti saliniteta Jadrana. Ovi rezultati objavljeni su u uglednom časopisu „Frontiers in Marine Science“, koji je rangiran u prvih deset odsto časopisa u području biologije mora i voda.
U ovom interdisciplinarnom istraživanju, koje je predvodio dr. sc. Hrvoje Mihanović s Instituta za okeanografiju i ribarstvo iz Splita, a uz dr. sc. Ivicu Vilibića s Instituta Ruđer Bošković, učestvovali su i istraživači sa splitskog i zagrebačkog Univerziteta i Nacionalnog instituta za okeanografiju i primenjenu geofiziku u Italiji.
Šta se to događa na površini mora?
Kako su istakli s Instituta Ruđer Bošković, kontinuitet okeanografskih merenja u Jadranu postoji od 1950-tih godina i on se održao do današnjih dana na nekoliko klimatoloških profila u severnom i srednjem Jadranu. Krstarenja na profilu grad Rovinj – reka Po, kao i na Palagruškom pragu se obavljaju mesečno do sezonski, pa su bila temelj mnogim saznanjima iz okeanografije. Ovako dugački vremenski nizovi zapravo su retki u svetu i neprocenjivi su u današnjoj eri klimatskih promena.
Tokom leta i jeseni 2017. upravo je u južnom Jadranu i na Palagruškom pragu zabeležena pojava izuzetno visokih vrednosti površinskog saliniteta (vrednosti saliniteta preko 39 promila). To je prvi put da su tako visoke vrednosti zabeležene u Jadranu i zahvatale su površinu mora do dubine od tridesetak metara. Inače, ta pojava je uobičajena u mnogostruko slanijem i toplijem Levantu, gde se i stvara najslanija voda u Sredozemlju, tzv. Levantinska intermedijarna voda.
U oktobru 2017. salinitet u površinskom sloju na Palagruškom pragu dostigao je rekordne vrednosti, koje su bile više od 39,1 promila. Osim toga, uz manje oscilacije, visok salinitet u prvih dvestotinak metara mora se zadržao u srednjem i južnom Jadranu sve do današnjih dana. Primera radi, u ovom trenutku je salinitet u središnjem delu južnog Jadrana veći od 38,8 promila u celom vodenom stupcu, a uz površinu dostiže i 39,15 promila.
Navedeno saznanje je podstaklo hrvatske i italijanske istraživače da se detaljnije zabave prostornom i vremenskom ekstenzijom ove pojave.
Tokom istraživanja naučnici su analizirali brojne dostupne podatke. U analizi su obuhvaćeni podaci merenja brodskim multiparametarskim sondama, autonomnim vertikalno-uzorkujućim posmičnim plovcima (tzv. ARGO plovci), daljinski upravljanim okeanografskim podmornicama (tzv. glajderi), satelitima koji mere površinu nivoa mora, kao i podaci dobijeni okeanografskim modelom Sredozemlja koji asimilira satelitska i druga merenja te stoga daje najkvalitetniji prikaz trodimenzionalnih okeanografskih polja.
Analize koje je proveo ovaj tim znanstvenika objasnile su razloge pojave voda ovako visokog saliniteta. Pojava je delom uzrokovana pojačanim dotokom voda visokog saliniteta iz Levanta i Jonskog mora, a delom zbog procesa u samom Jadranu.
Sami procesi se odvijaju na vremenskim skalama od nekoliko dana pa do desetak godina, a obuhvataju četiri ključna fenomena. Prvi se odnosi na tzv. Jadransko-jonsku bimodalnu oscilaciju, koja inače uzrokuje snažne oscilacije fizičkih i biogeohemijskih varijabli u Jadranu s periodom od pet do deset godina, a u poslednjih desetak godina uzrokuje izražen donos slanih i ultraoligotrofnih voda u Jadran. Drugi proces je vezan uz vrlo niske protoke reka do godinu dana pre pojave visokih površinskih saliniteta, uzrokovane manjkom padavina u širem području Jadrana. Treći proces se odnosi na izražen dotok sunčeve energije na površinu mora tokom leta i rane jeseni, kada je vreme toplije od proseka i s malo vetra, odnosno sa slabo izraženim vertikalnim mešanjem u stupcu mora i raslojavanjem vodenog stupca na izrazito topliji površinski sloj i hladniji središnji i pridneni sloj. Posledično, četvrti proces uključuje izraženo isparavanje i gubitak vode s površine mora.
Tri od četiri gore navedena procesa su već dokumentovana u Sredozemlju kao posledica klimatskih promena, koje će u budućnosti doneti još toplija i sušnija leta, manje protoke reka i posledično jače zagrevanje i zaslanjivanje površinskog sloja mora.
Kako je život u moru, od planktona preko riba do bakterija, zavisan od temperature, saliniteta i dostupnih hranjivih soli, opažene promene će zasigurno imati značajan uticaj na život u Jadranu. Takvi učinci su već zabeleženi i dokumentovani u nekoliko poslednjih decenija, kao što su ulaz novih ribljih vrsta, promene u odnosima i obilju bakterijskih zajednica, nestanak vrsta hladnijih mora.
Izvor: Zimo Dnevnik