PREDSTAVNICI GRČKOG DUHA
Tri jerarha drevne Crkve obrazovani su na antičkim grčkim osnovama i u sebi su spojili helenstvo i hrišćanstvo.
Praznik koji se obeležava u Pravoslavnoj crkvi 30. januara – Sveta Tri jerarha – u čast „otaca koji su među svetima i vaseljenskih učitelja, Vasilija Velikog, Grigorija Bogoslova i Jovana Zlatoustog“ iz svoje carigradske kolevke proširio se po svim pravoslavnim zemljama, ali kod Grka primarni, teološki osnov za slavljenje tri najveća jerarha prati i gledanje na njih kao na tri najveća grčka jerarha i samim tim tri
To znači, istovremeno i podjednako, da su ova tri oca drevne Crkve, obrazovani na antičkim grčkim osnovama, oličenje i hrišćanskog grčkog duha i helenskog, starog grčkog duha, jer su u sebi spojili helenstvo i hrišćanstvo. (… )
Potvrde za ovu tezu nalazimo već pri čitanju prazničnog sinaksara. Osećajući da odmah na početku treba da objasni zašto je kod uobičajenog pojedinačnog slavljenja svakog od ovih jeraraha uvedeno i njihovo neuobičajeno zajedničko slavljenje, autor sinaksara kao povod za nastanak praznika navodi polemiku među „istaknutim i vrlim ljudima“ u Carigradu za vladavine Aleksija I Komnina (1081- 1118) – da li Vasiliju Velikom ili Grigoriju Bogoslovu ili Jovanu Zlatoustom dodeliti titulu najvećeg jerarha i učitelja Crkve.
Po „argumentima“ koje sinaksarista navodi, ta polemika se dobrim delom svodi na upoređivanje ove trojice otaca u klasicističkim kvalitetima rečitosti i učenosti.
Vasilijeve „pristalice“ su na prvo mesto stavljale njegovo visokorečje, Jovanove su isticale njegovu moć da utiče na obraćanje pokajanju zahvaljujuću njegovoj dobroj osnovi u svetovnoj učenosti i tečnom izražavanju, a Grigorijeve su u prvi plan stavljale ne toliko njegovu teološku veličinu, po kojoj je dobio svoj hagiografski epitet, koliko izvijen i kitnjast način izražavanja, vanrednu obrazovanost i bujnu rečitost, te prevazilaženje svih koji su na glasu po svom obrazovanju, kako helenskom tako i hrišćanskom.
Iz knjige „Retorski model crkvenog klasicizma“ Nenada Ristovića